Holland Hydrogen I

Een nieuw hoofdstuk in de energietransitie

Shell gaat de grootste groene waterstoffabriek van Europa bouwen: Holland Hydrogen 1. Niet alleen de waterstof wordt groen, ook de fabriek zelf. Architect Vincent van der Meulen van Kraaijvanger Architects en Shell projectmanager Bas van de Artist impressions van de Werff vertellen erover

Door Matthijs Timmers op 11 aug. 2022

Zo’n twee jaar is Shell al bezig met de voorbereidingen voor deze nieuwe waterstoffabriek op de Rotterdamse Tweede Maasvlakte, waarvoor Shell onlangs de definitieve investeringsbeslissing nam. Projectmanager Bas van de Werff weet nog dat het project in eerste instantie de naam ‘Rotterdam Elektrolyser’ droeg. “Dat was een niet erg aansprekende projectnaam. De naam zegt alleen iets over de techniek die nodig is voor het maken van waterstof, maar niets over het eindproduct, noch over de ambitie…”

Andere naam, andere vorm

Tijdens de zoektocht naar een aansprekende naam, een naam die de duurzame waterstofambitie weergeeft, de schaalgrootte voor Nederland en Europa en tevens een link heeft met de nieuwe economie, kwamen ook de eerste 3D-schetsen op tafel. Qua technologie zagen de schetsen voor de nieuwe waterstoffabriek er hetzelfde uit als een reguliere fossiele fabriek, herinnert Van de Werff zich nog. Met grote transformatoren, vaten, kolommen en leidingen. En met veel beton.

Kritische vragen

“Voor een leek was het niet te zien dat het om een compleet nieuwe fabriek zou gaan, een voorbeeld voor de energietransitie”, vertelt Van de Werff. “We concludeerden: de nieuwe waterstoffabriek moet er anders uitzien. Én we moeten actief kijken naar de CO2-footprint van de fabriek.” Het architectenbureau, Kraaijvanger Architects, werd voor het ontwerp van het gebouw en het fabrieksterrein gevraagd een duurzaamheidsvisie te bedenken. Ingenieursbedrijf Worley zorgde voor het fabrieksdesign. De visie en de ontwerpen kregen de volle steun van Shell. Een nieuw hoofdstuk in de energietransitie was begonnen: Holland Hydrogen 1.

De grootste waterstoffabriek van Europa komt op de Rotterdamse Tweede Maasvlakte, maakt gebruik van de elektriciteit van windpark Hollandse Kust (noord) en zorgt in eerste instantie voor de groene energievoorziening van de raffinaderij in Pernis. Holland Hydrogen 1 is de eerste grote stap in de waterstoftransitie die zich in het Rotterdamse havengebied voltrekt.

"We gaan iets doen wat nog nooit gedaan is"

Van waterstof tot energie

Waterstof – een onschadelijk gas dat in oneindige hoeveelheden voorkomt in het universum – wordt onder andere gemaakt door elektrolyse. Dit is een proces waarbij je water (H2O) onder stroom zet en zo water omzet in zuurstof (O) en waterstofgas (H2). Waterstof is geen energiebron, wel een energiedrager. Om er een elektromotor (bijvoorbeeld in een auto) op te kunnen laten draaien, is een brandstofcel nodig die waterstof omzet in elektriciteit. Daarbij vindt omzetting van waterstof en zuurstof plaats in ionen: deeltjes die geladen zijn. Die reactie wekt elektriciteit op voor de aandrijving van een elektrische installatie of motor. Het restproduct is waterdamp. Er komt nul CO2 bij vrij. Waterstofproductie op basis van fossiele brandstoffen resulteert in grijze waterstof. Voor Holland Hydrogen 1 wordt gebruikt gemaakt van hernieuwbare elektriciteit uit windenergie en dat resulteert in groene waterstof. 

Volkomen logisch

Dat nadenken over duurzame gebouwen en fabrieken in de industriesector nog niet vaak gebeurt, heeft een reden. “Onze footprint wordt voor een groot deel veroorzaakt door de productieprocessen”, verklaart Van de Werff. “In het terugdringen van onze uitstoot richten wij ons vooral dáárop. Maar ook gebouwen en gebiedsontwikkelingen hebben milieu-impact. Omdat de fabriek groene waterstof produceert, vinden wij het volkomen logisch dat de gebouwen en het terrein zelf ook duurzaam worden ontwikkeld. Dat zijn we moreel verplicht.”

Bouwen met hout

Het duurzame karakter van de waterstoffabriek komt op verschillende manieren tot uiting. Zo wordt het kantoor en bezoekerscentrum vervaardigd uit duurzaam geproduceerd hout. “De constructie is van hout, en ook een deel van de gevelbekleding”, aldus de architect. “Het hout is op natuurlijke wijze verduurzaamd en wordt met een glazen gevel beschermd tegen de zoute zeelucht en de snijdende wind. Zo hoeven we het hout niet te behandelen met chemische verf.” Verder is de constructie zo veel mogelijk in elkaar geschroefd, in plaats van verlijmd. “Zo kunnen we het gebouw ook weer gemakkelijk uit elkaar halen en de componenten hergebruiken.” Bas van de Werff vult aan: “We gaan ook de hoogte in, acht verdiepingen. We hebben niet eerder een kantoorgebouw met controlekamer met hout gebouwd, maar we gaan het nu wél doen.”

Bouwen met hout is best spannend, geeft de projectmanager aan, zeker in de nabijheid van een waterstoffabriek. Het gebouw moet bestand zijn tegen de druk die vrijkomt bij een eventuele explosie, hoe klein en theoretisch die kans ook is. “Veiligheid is topprioriteit bij Shell. We hebben alles doorgerekend. We hebben het houten gebouw daarom zo ver mogelijk af geplaatst van de compressoren, daar waar de grootste druk kan ontstaan.”

Futuristische schil

Om de installaties heen komt een futuristische schil, die de fabriek een markante uitstraling geeft. Een voorbeeld van hoe een energietransitieproject eruit moet komen te zien, vindt Van de Werff. Die schil heeft ook een functie, meerdere zelfs. “Op de schil van de fabriek komen zonnecellen. De zonne-energie gebruiken we voor de energievoorziening op kantoor”, legt de project - manager uit. Tevens beschermt de schil de mensen en de fabrieksinstallaties tegen de soms onstuimige weersomstandigheden op de Maasvlakte. “Ik weet nog goed toen ik voor de eerste keer op de Maasvlakte was. Ik dacht: het is net of ik op zee ben: het waait enorm en het kan er haast horizontaal regenen. Daar hebben we echt rekening mee gehouden in het design.”

Meer biodiversiteit dan voorheen

Buiten de schil krijgt de natuur de ruimte om zich te ontwikkelen. De ambitie is om meer biodiversiteit toe te voegen dan er op dit moment aanwezig is. Vincent van der Meulen: “We creëren hoogteverschillen waar planten beschut kunnen groeien, en verdiepingen waar waterpoeltjes kunnen ontstaan voor paddensoorten. We maken op het terrein de connectie met de groene gebieden in de omgeving. Er komen plantensoorten die het water zuiveren, plantensoorten die de grond zuiveren. Belangrijk, we gaan geen hele dierentuin creëren, wel mogelijkheden voor de natuur om zich hier verder te ontwikkelen.” Start bouw Nu het ontwerp klaar is en de investerings - beslissing genomen, kan de bouw van de Holland Hydrogen 1 beginnen. Intussen heeft Shell voor de waterstoffabriek de zogeheten IPCEI aangevraagd. Dit traject is gereserveerd voor waterstofprojecten van Europees belang (Important Project of Common European Interest). Daarnaast heeft Shell subsidie aangevraagd bij het Europese innovatiefonds. “Er zijn al partijen bezig de grond klaar te maken voor de bouw van de fabriek. Ook de apparatuur, waaronder de elektrolyser, het hart van de fabriek, staat al in bestelling.” Shell bindt grote leveranciers aan zich voor de levering van materialen en het maken van de installaties en constructies, en talloze kleinere voor allerlei werkzaamheden op de site. Van de Werff schat in dat zo’n 150 leveranciers betrokken zijn bij Holland Hydrogen 1. Tijdens de piek van de bouw van de waterstoffabriek werken er rond de 400 mensen op de bouwplaats.

Dubbel en dwars waard

Hoewel het bouwen van een op en top duurzame waterstoffabriek meer kost dan de bouw van een conventionele variant, merkt Van de Werff nu al dat het de inves - tering dubbel en dwars waard is: “Met Holland Hydrogen 1 creëren we waarde. Dat merk ik in de gesprekken met de overheid, met leveranciers en produ - centen. Iedereen wil graag meewerken aan dit project, en wil dat het slaagt. Het is een symbool voor de energietransitie en een startpunt van de waterstofeconomie. We doen dit natuurlijk niet alleen, maar met vele andere bedrijven. Een samenwerking is essentieel voor zo’n vernieuwend project. Gezamenlijk kunnen we de uitdagingen aangaan.”

Grenzen verleggen

Ook architect Vincent van der Meulen kijkt uit naar het resultaat: “Het wordt hartstikke mooi. Vooral over het contrast dat Holland Hydrogen 1 heeft met een fossiele fabriek ben ik te spreken. Dit is écht een nieuw hoofdstuk. Hier wordt een heel andere toekomst beloofd. Ik ben heel benieuwd hoe de andere waterstoffabrieken op de Maas - vlakte eruit komen te zien. Ik hoop net zo, of zelfs beter. Dan krijg je een beweging.” De verwachting is dat de fabriek in 2025 operationeel is.

Meer Shell

Welkom waterstof

Samen kickstarten we de Nederlandse waterstofeconomie. Met 150+ partners bouwen we op de Tweede Maasvlakte Europa's grootste waterstoffabriek. Hallo Holland Hydrogen 1. ​

Waterstof

Waterstof speelt een sleutelrol bij het slagen van de Nederlandse energietransitie. En dan bij voorkeur groene waterstof, gemaakt met stroom uit wind of zon en zonder uitstoot van CO2. 

Venster

Venster is het Nederlandstalige kwartaalmagazine van Shell Nederland. Met gesprekken met senior leaders, wetenschappers en beleidsexperts binnen en buiten Shell, en diepteverhalen.