Durvers en doeners
Zonder ondernemerschap geen duurzame vooruitgang. Dat vraagt mensen met visie, lef en vasthoudendheid. Drie portretten van durvers en doeners … en een beetje Shell.
Door Monika Jak - Beeld: Desiree Schippers op 10 jan. 2019
Yousef Yousef
Leeftijd: 35
Opleiding: studie fiscaal recht; MBA
Slechtste advies ooit ontvangen: “Je moet beslissingen nemen met je hele team.”
En het beste advies: “Blijf dicht bij jezelf.”
Doorslaggevend voor succes: “Mijn team, doorzetten en hard werken.”
Volgende stap: “Ik heb nu drie bedrijven en ik wil doorbouwen naar twintig bedrijven, elk met twintig medewerkers. Dan kent iedereen elkaar nog.”
“Mijn moeder en mijn tantes vertelden me al toen ik nog klein was dat ik zo op hem lijk, op mijn vader. Dat ik net zo veel praat en lach, dat ik net zo slim ben.” Yousef vertelt over zijn dromen over ondernemen in zijn vroege jeugd in Syrië. Hoe hij als kind al met ‘dingen’ bezig was. Net als zijn vader, die bijvoorbeeld de leaseconstructie van landbouwmachines introduceerde op het platteland van Syrië. “Dat bestond toen nog helemaal niet.” Zijn vader – een succesvol selfmade man – overleed toen Yousef twee jaar was. Met achterlating van één grote hartenwens: dat zijn kinderen wél het voorrecht van een studie zouden genieten. Yousef’s moeder wist wat haar te doen stond. Het feit dat het gezin christelijk was, de onveiligheid en de militaire dienstplicht brachten haar tot de enorme beslissing Syrië te verlaten. Yousef belandt op dertienjarige leeftijd met moeder, broer en zus in Nederland, in een asielzoekerscentrum, waar ze pas na tien jaar uitkomen. “Mijn droom was alles terug te krijgen wat we voorheen hadden. Het goede bestaan wat we hadden in Syrië, het succes van vader. Het gaf mij een groot gevoel van onrecht dat we het allemaal kwijt waren. Ik wilde alles terughalen. Het ging niet om geld, maar ik had wel een ijkpunt in mijn hoofd in de vorm van een bedrag. Als ik dát zou hebben, dan had ik het weer goedgemaakt. De dag dat ik het had, heb ik in gedachten een lang gesprek gevoerd met mijn vader.”
Knokken, niet klagen
“Ondernemen lijkt op topsport; je moet er constant mee bezig zijn. Wij zijn net gladiatoren. Moeilijkheden blijven komen. Soms heb je even de luxe dat je financieel niet hoeft te knokken, maar dan zijn er wel weer andere zaken waarvoor je moet vechten. Daarom is het zo belangrijk dat je ervan geniet, dat je er energie van krijgt. Van waar we over klagen, hebben we ooit gedroomd. Ik betrapte mezelf daar laatst nog op in een vliegtuig op weg naar Japan, mezelf beklagend over de lange reistijd. Terwijl ik als puber juist dat als ideaal had: met een Samsonite en in een pak van het ene land naar het andere reizen.”
Trampoline
“Samenwerken is voor een ondernemer cruciaal. De uitdrukking ‘If you want to go fast, go alone. If you want to go far, go together.’ gaat helemaal op. En dan bedoel ik niet samen met de concurrent, ondanks hippe concepten als sharing & caring en open source. Je moet samenwerken met partners die toegevoegde waarde hebben. De award van Shell heeft ons als ware het een trampoline naar een volgend niveau gebracht. We zaten met een onbekend gezicht en onbekende techniek in een conservatieve markt. Door de prijs en de publiciteit kregen we erkenning, werden we serieus genomen en verwierven we naamsbekendheid. Bovendien kreeg ik toegang tot een groot netwerk. Voor mij persoonlijk is ook de coaching die ik kreeg van bepaalde mensen van Shell belangrijk geweest.”
Groots dromen
“De Nederlandse houding ten opzichte van geld verdienen, is krampachtig. Het lijkt wel een taboe. Het is mijn roeping om mensen groots te gaan laten dromen. Geld is niet vies. Je wordt er niet gelukkig van, net zo min als een koelkast honger stilt, maar je kunt er wel anderen mee helpen. Ik heb bijvoorbeeld veel kunnen doen voor mijn familie en voor de mensen om mij heen. En dat doe en vertel ik niet omdat ik wil laten zien ‘kijk mij eens helpen’. Van helpen wordt je een beter mens. De onbaatzuchtige hulp die wij in Nederland van allerlei mensen kregen, heeft letterlijk mijn leven bepaald.”
LG Sonic biedt door ultrasone technologie een milieuvriendelijke oplossing voor de bestrijding van algen en ‘biofilm’ (een kleverige laag slijm bestaande uit micro-organismen/red) in meren, reservoirs en industriële toepassingen. In de afgelopen tien jaar zijn ruim 10.000 LG Sonic-producten geïnstalleerd in meer dan vijftig landen.
Rolf brink
Leeftijd: 41
Opleiding: “Aan veel begonnen, weinig afgemaakt. Ik ben ongeschikt voor een opleidingsstelsel.”
Slechtste advies ooit ontvangen: “Dat zijn er genoeg geweest, maar van fouten leer je.”
En het beste advies: “Van mijn vader: vaar altijd je eigen koers.”
Doorslaggevend voor succes: “Dat we ons niet laten verleiden om onze standaard voor kwaliteitsnormen te verlagen.”
Markus Mandemaker
Leeftijd: 49
Opleiding: MBA
Slechtste advies ooit ontvangen: “Genoeg slechte adviezen gekregen; goede ook. Maar Rolf en ik hebben nog nooit een advies klakkeloos opgevolgd zonder het zelf uitgebreid door te exerceren.”
En het beste advies: “Wees koersvast maar houd altijd oog voor kansen.”
Doorslaggevend voor succes: “Een goed plan en de capaciteit van Rolf om mensen op te zoeken en te enthousiasmeren.”
Rolf Brink en Markus Mandemaker zijn de oprichters van cleantech bedrijf Asperitas. Hun innovatieve technologie vermindert de energetische voetafdruk van datacentra met vijftig procent. Het bedrijf was in 2018 winnaar van Shell’s New Energy Challenge.
Ze wilden het vroeger allebei worden: kapitein. Mandemaker: “Ik kon alleen te goed leren.” Brink: “En ik ben in loondienst gegaan om te leren ondernemen. Ik houd er niet van als mensen mij vertellen hoe ik de dingen moet doen.”
Als zeilfanaten organiseerden ze bij een vroegere werkgever het jaarlijkse zeilweekend. Zo begon het. Althans, Brink zeilde wel eerst nog vier jaar rond de wereld. Mandemaker vergezelde hem op enkele trajecten. “Toen Rolf terugkwam, was hij niet langer meer geschikt als werknemer”, zegt Mandemaker. “En ik zat op een positie die mij frustreerde. Dat je ziet wat er moet gebeuren, maar de besluitvorming anders is. Ik wilde die afhankelijkheid niet meer.” Brink: “We besloten te gaan ondernemen. Iets met IT en bootjes, was het plan.”
Zelf doen
Een al eerder ontwikkeld, rudimentair immersiesysteem (onderdompelingsysteem/red) werkten ze uit naar een oplossing voor kwetsbare server-apparatuur op zeeschepen. Vlak voordat het prototype het licht zou zien, kwam het inzicht dat dezelfde technologie toegepast op datacentra een veel grotere impact zou hebben. “Met name maatschappelijk”, zegt Brink. “Niet dat we geitenharensokken zijn, maar ik zag dat we een oplossing hadden voor een groot maatschappelijk probleem. Ik heb kinderen, heb veel van de wereld gezien en omdat niemand het wilde oppakken, voelde ik me genoodzaakt het zelf te gaan doen.”
Kat uit boom
Drieënhalf jaar verder telt het bedrijf zeventien medewerkers. Mandemaker: “Dat zijn er nog te weinig voor onze ambitie.” Brink: “De energietransitie die op gang komt en het besef dat de huidige koelingtechnologie in datacentra op den duur niet meer toereikend is, helpen ons enorm. Bovendien krijgen we belangstelling van een aantal hyperscalers in deze markt, enorme datacentra van wereldwijd opererende internetbedrijven. We zijn nu leiders van een gedachtegoed.” Mandemaker: “Alleen de impact moet nog loskomen. Het is lastig iets dat fundamenteel disruptief is over de bühne te krijgen. Iedereen kijkt de kat uit de boom en maar weinigen durven zich te committeren.”
Schaap over dam
Het winnen van de New Energy Challenge had wat dat betreft niet op een beter moment kunnen komen. Mandemaker: “Dat Shell nu als een van de eerste schapen over de dam gaat, neemt een deel van de aarzeling in de markt weg.” Brink: “We zien bij Shell de focus op duurzaamheid. We hebben een overeenkomst in doelstellingen. En deze competitie winnen geeft een impuls waar we heel blij mee zijn.”
Over de volgende te bereiken mijlpaal zijn de heren eensluidend: dat deze nieuwe technologie de standaard is geworden voor grote datacentra wereldwijd en er een volwaardige bedrijfstak rond is ontstaan. Brink: “We ontwikkelen de markt voor ons product zelf door verschillende takken van sport bij elkaar te brengen. Fabrikanten, toeleveranciers zoals ingenieursbureaus en intern bij klanten bijvoorbeeld de energieafdeling, de Chief Technology Officer en de Facility Manager. Partijen die in de overwegend conservatieve markt nu niks met elkaar te maken hebben.” Nóg een stap verder moet deze technologie niet alleen voor de industrie maar ook voor consumententoepassingen beschikbaar worden. Brink: “De data van al die koelkasten die straks zelfstandig onze boodschappen bestellen, dat gaan we niet redden met een luchtgekoelde unit op elke hoek van elke straat.” Mandemaker: “Ondertussen moeten we natuurlijk wel nog wat geld verdienen.” “Zie je”, zegt Brink, “daarom ondernemen wij samen; als ik alweer zestien stappen vooruit hol, fungeert Markus als ‘aarding’.
Asperitas, opgericht in 2014, is de bedenker van Immersed Computing. Een technologie die datacentra niet alleen extreem efficiënt maakt, maar ook stiller, schoner, compacter en minder storingsgevoelig. Dat komt door een nieuwe methode van koelen: liquid cooling. Niet langer zijn het luchtsystemen die voor koeling zorgen; de IT-hardware gaat integraal ‘kopje-onder’ in vloeistof. Geheel toevallig is dat olie.
Rombout Swanborn
Leeftijd: 58
Opleiding: Mijnbouwkunde TU Delft, gepromoveerd
Slechtste advies ooit ontvangen: “Dat was een vage belastingtruc. Iets met de Antillen.”
En het beste advies: “Focus op die elementen waar je het sterkst in staat.”
Doorslaggevend voor succes: “Nooit opgeven.”
Het verlangen naar zelfstandigheid gecombineerd met de interesse voor technologie en verre landen heeft Rombout Swanborn, CEO en oprichter van HyET Hydrogen door de jaren heen een caleidoscoop aan ondernemingen opgeleverd. “Je verzint iets en gaat er dan voor.”
De man maakt een snelle berekening op een stukje papier en besluit binnen anderhalve minuut een machine van 4,5 miljoen Duitse marken neer te zetten. Het moment dat Swanborn wist dat hij ondernemer werd, staat hem nog helder voor de geest. Hij was bedrijfsleider bij Unilever en moest begin jaren negentig de tijdelijke verplaatsing van een productie-unit regelen. “Voor zo’n bedrag moest ik minstens anderhalf jaar lang investeringsvoorstellen schrijven. Toen de eerste gelegenheid om ondernemer te worden zich voordeed, heb ik dus niet getwijfeld.”
Een beetje morgen
Swanborn, geboren in Trinidad, is kind van expat-Shell-ouders. Hij wijt het aan de Afrikaanse opvoeding dat hij als kind geen uitgesproken ideeën had over zijn toekomst. “In Afrika is er alleen nu en misschien een beetje morgen”, licht hij toe. Rond zijn dertiende werd de standplaats van vader er een zonder fatsoenlijke schoolopties, waardoor hij tijdelijk in Nederland verbleef. “Ik zag mijn medescholieren ’s morgens vroeg in de kou en regen naar school fietsen en dacht ‘als het kan, ben ik hier weg’.” De liefde voor Afrika, een aangenaam klimaat en de techniek voerde hem van zijn eerste bedrijf in scheidingstechnologie naar onder meer het beheer van een natuurpark, een toeristische onderneming om dat beheer te kunnen financieren en in het kielzog daarvan een luchtvaartmaatschappij naar zijn huidige primaire focus: de HyET-groep die zich richt op technologie die schone energie op grote schaal economisch haalbaar maakt.
Sleutels
Waar zijn bedrijf zich nu op richt, noemt hij ‘sleuteltechnologie’. Dat Shell er begin dit jaar een belang in heeft genomen, ziet Swanborn weer als de sleutel tot verdere ontwikkeling. “De financiële kant van de zaak is ondergeschikt. We zijn strategische partners en een goed voorbeeld van een elkaar verrijkende synergie. Shell heeft ongelofelijk veel inzicht in de afzetkant van de wereld en bovendien een heleboel techniek en expertise waartoe wij nu toegang hebben. Ik zie dat er bij Shell een progressieve wind waait als het gaat om technologieontwikkeling en dat het open innovatie omarmt.”
Fijn onderscheid
De zorg voor milieu en leefomgeving is een steeds belangrijker motief geworden in het ondernemen van Swanborn. “Ik denk dat mijn oog op de wereld is bepaald in mijn internationale kindertijd. Ik zie dat het bij mijn kinderen vergelijkbare effecten heeft. Ik vind in elk geval dat je niet moet nalaten verantwoordelijkheid te nemen als iets je niet aanstaat. Daarbij moet je dan wel het fijne onderscheid weten te maken met een Don Quichot. Ik zie het als lopen naar een toekomstperspectief, naar een wereld die beter met de omgeving omgaat. Ik besef dat er invloeden zijn die de invloed van de mens ver overtreffen, maar dat is geen reden om niets te doen.”
HyEt Hydrogen ontwikkelt technologie voor het zuiveren en comprimeren van waterstof. Doel is de betrouwbaarheid van productie en opslag te vergroten en de kosten te verlagen. Gecomprimeerde waterstof kan een grote hoeveelheid elektrische energie opslaan, meer dan conventionele batterijen. Deze techniek speelt daarom een belangrijke rol bij het op grote schaal kunnen invoeren van brandstofcelelektrische personenauto’s, vrachtwagens en bussen en openbare waterstoftankstations. Op laatstgenoemd gebied werken HyET en Shell Hydrogen al samen. Daarnaast heeft Shell Ventures onlangs een minderheidsbelang genomen in HyET Hydrogen.