Energiedragers
Waterstof speelt een sleutelrol bij het slagen van de Nederlandse energietransitie. En dan bij voorkeur groene waterstof, gemaakt met stroom uit wind of zon en zonder uitstoot van CO2. Shell-ers Lisa Montanari en Ruben van Grinsven werken aan de plannen voor het grootste waterstofproject in Europa. “Het gebruik van groene waterstof levert voor ons allemaal schonere lucht op.”
Door Erik Jan Bolsius op 26 feb. 2020
Beeld: Olivier Middendorp
Lisa Montanari en Ruben van Grinsven zijn bij Shell in Nederland verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de waterstofstrategie. Het enthousiasme waarmee ze vertellen over de ontwikkeling van waterstof bij Shell, is aanstekelijk. Hoewel ze allebei vanuit verschillende invalshoeken hebben gewerkt in de olieproductie, zien ze hun huidige rol als een mooie kans om een actieve bijdrage te leveren aan de energietransitie. Op het Haagse hoofdkantoor vertellen ze over hun werk, met als grootste project NortH2, het recent gepresenteerde plan van Gasunie, Groningen Seaports en Shell.
Deze partijen willen met steun van de provincie Groningen op grote schaal ‘groene waterstof’ opwekken en daarmee de grootste groene waterstofproducent van Europa worden. Het zou een belangrijke stap betekenen in het realiseren van de doelstellingen van het Nederlandse Klimaatakkoord. Een groot windpark in de Noordzee moet dan uiteindelijk 10 gigawatt leveren aan een waterstoffabriek, een zogeheten elektrolyser, in de Eemshaven. Het is de ambitie om daarmee 800.000 ton groene waterstof te produceren, voldoende om meer dan de helft van de huidige waterstofconsumptie van circa 1,2 miljoen ton in de industrie te verduurzamen. De waterstof wil het consortium leveren aan voornamelijk industriële klanten in Nederland en Noordwest-Europa.
Wat maakt werken aan waterstof zo boeiend voor jullie?
Ruben van Grinsven: “Waterstof heeft grote impact. Dat blijkt alleen al uit de rapporten die ongeveer wekelijks uitkomen en die een grote toekomst voorzien voor waterstof. Ik werkte in de olie- en gaswinning en heb bewust voor deze functie in de nieuwe energie gekozen.”
Lisa Montanari: “Het gebruik van waterstof levert voor ons allemaal schonere lucht op. Je kunt de industriële activiteiten ermee uitbreiden zonder de vervuilende uitstoot van CO₂. Wij kunnen hier als Shell echt een verschil in maken.”
Lisa Montanari (36) studeerde kunst- en cultuurwetenschappen en bedrijfskunde. Ze werkt sinds 2009 bij Shell, zat eerder in Moerdijk en bij de raffinaderij in Pernis. Daarna heeft ze in Retail en Lubricants in verschillende commerciële functies gewerkt. In haar huidige functie is ze Shells Commercial Manager Hydrogen voor Nederland.
Waterstof is niet nieuw in de energiemix. Het is in het verleden al vaker aangekondigd als grote belofte voor schonere energie. Is de wereld er nu wel klaar voor?
Lisa Montanari: “We hebben de technologie, en de wil. De urgentie is voor iedereen duidelijk. De industrie werkt al tientallen jaren met waterstof, ook onze raffinaderij in Pernis. Dit is het moment om het groter in te zetten, omdat het zo goed past in een mozaïek van oplossingen: zon, wind, fossiel, elektrisch. Daarin speelt waterstof een sleutelrol. Je kunt er namelijk verschillende energiebronnen mee aan elkaar knopen. Waterstof is zelf geen energiebron, maar een energiedrager, je kunt er energie uit wind en zon mee opslaan en vervoeren. Fossiele brandstof zal tot 2050 steeds minder worden ingezet en waterstof zal toenemen.”
Ruben van Grinsven: “Om wereldwijd over schone energie te beschikken, moeten we de energie uit wind en zon kunnen opslaan en vervoeren. Batterijen zijn daarvoor te zwaar en te duur, terwijl het heel logisch is om de energie om te zetten in een molecuul als waterstof. Dan wordt het veel compacter. Een groot voordeel is dat we een mooi gasleidingnetwerk hebben in Nederland, waar je waterstof goed in kunt opslaan en vervoeren.”
Op welke manieren is waterstof nu al toepasbaar?
Lisa Montanari: “In de industrie kun je waterstof goed inzetten. Dat gebeurt ook al lang, denk aan de productie van kunstmest, als bouwsteen voor chemische processen om producten te kunnen maken, om hoge temperaturen te genereren voor het bewerken van staal. Ook in zwaar transport is gebruik van waterstof goed mogelijk, als brandstof voor bussen en vrachtwagens. Waterstof tanken duurt niet veel langer dan benzine of diesel. Dat is essentieel voor de transportsector. Ook taxibedrijven kunnen gelijk al een deel van hun wagenpark op waterstof laten rijden. Het is niet zwart-wit, niet of waterstof of elektrisch, maar kan juist goed naast elkaar worden gebruikt.”
Ruben van Grinsven (43) is sinds 2003 in dienst bij Shell. Hij werkte onder andere in Brunei en New Orleans als projectleider om een olieplatform te ontwikkelen en bouwen en als development manager voor Deep Water olievelden in de Golf van Mexico. Ook had hij functies in businessplanning, strategy en stakeholder management. Na bijna twee jaar als Strategy Manager voor New Energies, gaat hij geïntegreerde offshore wind–waterstof projecten leiden, te beginnen in Nederland.
Toch lijkt waterstof nog niet op grote schaal verkrijgbaar. Er moet blijkbaar nog iets veranderen voordat iedereen meedoet?
Lisa Montanari: “Dat klopt, in die fase zitten we nu. Niemand kan garanties geven over hoe massaal waterstof gebruikt gaat worden. Alle partijen zijn nodig om het te laten slagen: overheid, voertuigenbouwers, energiesector en eindgebruikers moeten er allemaal in geloven en investeren zonder dat ze al precies kunnen berekenen wat het ze oplevert.”
Ruben van Grinsven: “Waterstof is nog duur in gebruik, maar het wordt snel goedkoper als we het op grote schaal gaan inzetten. Alleen, hoe kom je aan schaal als er nog geen markt is? Als je kijkt naar de kostencurve van zonnepanelen, offshore wind en elektrische auto’s zie je dat de vooruitzichten steeds ruim worden gehaald. Ook waterstof moet die drempel over en dan gaat het hard. Onze oplossing is dat we nu zelf op grote schaal groene waterstof hopen te gaan maken. Idealiter willen we het gelijk verkopen aan de mobiliteitssector, maar er is nog niet voldoende markt. Dus denken we erover het te verkopen aan onze eigen raffinaderij in Pernis, dat zou een perfecte eerste klant zijn.”
Er moeten dus nog een paar grote stappen genomen worden door verschillende partijen. Bestaat het gevaar dat iedereen op elkaar wacht en het daardoor niet van de grond komt?
Ruben van Grinsven: “Nee hoor, alles wijst erop dat Nederland niet afwacht, net als een aantal andere landen niet van plan is af te wachten. De Europese Green Deal voorspelt per slot van rekening een belangrijke rol voor waterstof in het verduurzamen voor de economie. De Nederlandse regering heeft ambitieuze klimaatdoelen opgesteld en wil bijvoorbeeld dat er snel een groot windpark op zee bijkomt. Daarom zijn wij en onze partners ook zo enthousiast over het Groningse waterstofproject NortH2. Wist je dat we via missie H2 TeamNL steunen op weg naar en tijdens de Olympische Spelen in Japan? Het motto van missie H2: Nederland, waterstofland. Aan dat doel willen we een bijdrage leveren.”
Waterstof: grijs, blauw en groen
Als het gaat om het gebruik in een brandstofcel om elektriciteit te maken, is waterstof in alle gevallen volledig schoon. Daarbij is er geen emissie, behalve van schone waterdamp. Gaat het om hoe schoon de productie van waterstof is, dan hangt dat af van de herkomst van die waterstof. Vandaar het onderscheid tussen 'groene' waterstof (uit elektrolyse met duurzame elektriciteit van wind, zon of water) en 'grijze' waterstof (uit fossiele brandstof); bij de laatste komt CO2 vrij. Dan is er nog een 'blauwe' variant. Hierbij gaat de vrijgekomen CO2 permanent in opslag, in bijvoorbeeld lege gasvelden op zee, waardoor de zo verkregen waterstof klimaatneutraal is.
