Veelgestelde vragen over de klimaatzaak van Milieudefensie

05 mei 2022

English translation below

Shell heeft beroep aangetekend tegen de uitspraak van de rechtbank Den Haag van mei 2021, waarin Shell plc ("Shell") wordt opgedragen haar wereldwijde gezamenlijke CO2-uitstoot tegen 2030 met netto 45% te verminderen ten opzichte van het niveau van 2019. De oorspronkelijke rechtszaak werd tegen Shell aangespannen door Milieudefensie, andere NGO's en een groep particulieren. 

Hier behandelen we veelgestelde vragen over deze zaak, met een update van het FAQ-document dat voor het eerst werd gepubliceerd in juni 2021. 

Deel 1 De Klimaatzaak en de uitspraak van het hof

1. Waar ging de zaak in eerste aanleg over?

In hun vorderingen eisten Milieudefensie, zes andere NGO's en 17.000 individuen:

  • Een verklaring dat de huidige gecombineerde jaarlijkse hoeveelheid kooldioxide (CO2) emissies van Shell onrechtmatig is en moet worden verminderd.
  • Een verklaring en een bevel tot staking (een bevel dat een partij verplicht een specifieke handeling te doen of daarmee te stoppen) dat Shell de netto CO2-uitstoot van de Shell-groep, inclusief de verkochte energieproducten, tegen 2030 ten opzichte van 2019 met 45%, 35% of 25% verlaagt. Onder "netto CO2-uitstoot" wordt verstaan de uitstoot van onze operaties en van de brandstoffen en andere energieproducten die wij aan onze klanten verkopen, verminderd met de uitstoot die wordt opgevangen en opgeslagen of gecompenseerd door bijvoorbeeld het planten van bomen en het beschermen van de natuur.
2. Wat was de uitspraak van de rechtbank en is deze onmiddellijk uitvoerbaar?

De rechtbank oordeelde dat Shell op dit moment niet onrechtmatig handelt, maar bepaalde wel dat Shell de totale CO2-uitstoot van de activiteiten van de Shell-groep en de verkochte energiedragende producten tegen eind 2030 met 45% (netto) moet hebben verminderd ten opzichte van haar uitstoot in 2019. Voor Scope 2 en Scope 3, heeft de rechtbank een 'zwaarwegende inspanningsverplichting' opgelegd. De rechtbank oordeelde dat het besluit onmiddellijk uitvoerbaar is tegen Shell en niet zal worden opgeschort in afwachting van een beroep.

De rechtbank verwees naar Shells wereldwijde uitstoot, niet alleen naar uitstoot in Nederland, en het refereerde aan een absolute beperking van de uitstoot, niet naar koolstofintensiteit.  

De rechtbank stelt uitdrukkelijk dat Shell de "volledige vrijheid heeft om haar reductieverplichting naar eigen goeddunken na te komen". De rechtbank staat compensatie van CO2-uitstoot toe, bijvoorbeeld door CO2-afvang en -opslag of op de natuur gebaseerde oplossingen, zoals het planten van bomen en het beschermen van de natuur.

3. Wat is de rechtsgrondslag van de uitspraak?

De rechtbank heeft haar bevindingen gebaseerd op een "ongeschreven zorgvuldigheidsnorm" naar Nederlands recht. Daarnaast beschouwde de rechtbank klimaatverandering als een mensenrechtenkwestie en stelde zij dat het universeel aanvaard is dat alle bedrijven de mensenrechten moeten respecteren en alle feitelijke of potentiële negatieve gevolgen voor de mensenrechten van hun eigen activiteiten of als gevolg van hun zakelijke relaties moeten beoordelen. De rechtbank zei dat de gevolgen van klimaatverandering in Nederland en het Waddengebied een bedreiging vormen voor de mensenrechten van Nederlandse ingezetenen en de bewoners van het Waddengebied.

4. Welke reden heeft de rechtbank gegeven voor het specificeren van een netto reductie van 45% in 2030 ten opzichte van het niveau van 2019?

De rechtbank besloot dat, om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 ˚C, de wereld moet kiezen voor reductiepaden die de CO2-uitstoot tegen 2030 netto met 45% verminderen ten opzichte van het niveau van 2010. De rechtbank verwees specifiek naar het IPCC, het UNEP, de Overeenkomst van Parijs, het IEA en andere internationale organen, overeenkomsten en beleidsmaatregelen. De rechtbank koos 2019 in plaats van de niveaus van 2010 als basis voor deze beslissing omdat Milieudefensie specifiek om de datum van 2019 had verzocht.

5. Heeft de rechtbank financiële sancties ingevoerd om naleving van haar uitspraak af te dwingen, met name wat betreft het feit dat de uitspraak onmiddellijk uitvoerbaar is?

De rechtbank is tot de conclusie gekomen dat Shell momenteel niet onrechtmatig handelt en er is geen uitspraak gedaan over mogelijke aansprakelijkheid in verband met toekomstige handelingen. De rechtbank heeft geen mogelijke sancties tegen het bedrijf uitgesproken in verband met de uitvoering van de uitspraak. 

Deel 2 Het beroep van Shell

6. Waarom gaat Shell in beroep tegen de uitspraak van de rechtbank?

Wij zien het bevel van de rechter als een aansporing om onze Powering Progress-strategie te versnellen. Maar zelfs met een ambitieuze strategie en doelstellingen zijn er aspecten van het vonnis van de rechtbank die gewoon niet haalbaar - of zelfs redelijk - zijn om van Shell, of welk bedrijf dan ook, te verwachten.

Ten eerste eist de rechtbank dat Shell haar emissies verder en sneller terugbrengt dan zelfs de meest progressieve koers van beleidsmakers. Het 'Fit for 55' maatregelenpakket van de Europese Unie bijvoorbeeld gaat uit van een veel lagere (20-25%) uitstootreductie per 2030 (afgezet tegen 2015-niveaus) voor de industrie- en transportsectoren, die een belangrijk deel uitmaken van de door Shell gerapporteerde Scope 3 uitstoot. Shell wordt dus gevraagd om twee keer zo snel te gaan als de EU, terwijl de EU al één van de meest ambitieuze doelstellingen van de wereld heeft.

Ten tweede is het niet duidelijk hoe Shell bevolen kan worden om uitstoot terug te brengen van klanten voor wie niet een vergelijkbare juridische verplichting geldt om hun uitstoot te verminderen. De rechtbank baseerde haar uitspraak op een 'ongeschreven zorgvuldigheidsnorm' naar Nederlands recht. Om van een ongeschreven zorgvuldigheidsnorm te kunnen spreken, zou die zo duidelijk, algemeen bekend en begrepen moeten zijn dat iedereen - niet alleen landen en bedrijven, maar ieder mens - weet en aanvaardt dat hij zijn koolstofuitstoot tegen 2030 met 45% moet hebben verminderd. Dit is niet het geval.

Shell werkt er voortdurend aan om haar klanten te helpen hun emissies te verlagen via de producten die wij verkopen. Maar ondanks het feit dat Shell een belangrijke wereldwijde energieproducent is, kan zij alleen de energiekeuzes van haar klanten niet rechtstreeks beïnvloeden. Het is aan overheden om de juiste afwegingen voor de samenleving te maken en om beleid in te voeren dat fundamentele veranderingen teweegbrengt in de manier waarop de samenleving energie verbruikt, bijvoorbeeld door verplichtstelling van de verkoop van auto'’s die op koolstofarme energie rijden.

7. Welke stappen neemt Shell om te voldoen aan het bevel van de rechtbank?

Shell zet actief stappen om aan het vonnis te voldoen terwijl de uitkomst van het hoger beroep wordt afgewacht. U kunt hier meer over onze inspanningen lezen.

De rechtbank geeft Shell tot het einde van 2030 om aan het bevel te voldoen en geeft Shell een ruime beoordelingsmarge om te bepalen hoe de reductie bereikt kan worden (zie rechtsoverweging 4.4.54  van het vonnis1).

De stappen die wij ondernemen omvatten onder meer de investeringen die we doen in brandstoffen met een lage koolstofuitstoot, wind- en zonne-energie, waterstof, en de veranderingen die we in onze Upstream- en raffinage-portfolio's doorvoeren. Wij verkleinen bijvoorbeeld onze raffinage-voetafdruk sterk, waardoor we uiteindelijk slechts vijf ‘energy and chemical parks’ overhouden. Die gaan brandstoffen met een lage-koolstofuitstoot en kunstmatige brandstoffen produceren. Dat gaat ons helpen om de productie van traditionele brandstoffen met 55% te verminderen per 2030, van ongeveer 91 miljoen ton per jaar (mtpj) in 2020 tot 45 mtpj per 2030.

We werken ook samen met onze klanten, sector voor sector, om hen te helpen om hun uitstoot te verminderen en hun transformatie naar netto-nul te versnellen. Wij werken bijvoorbeeld samen met meer dan vijftig luchtvaart-, wegtransport- en technologiebedrijven, waaronder een aantal van 's werelds grootsten.

Van belang is dat wij al resultaten hebben geboekt: een uitstootreductie van 18% van de Scope 1 en 2 uitstoot waarover Shell operationele controle uitoefent (op een absolute basis) per eind 2021 (vergeleken met de niveaus van 2016, ons basisjaar). Shell heeft haar eerste korte-termijndoel al bereikt, om de netto koolstofintensiteit van de energieproducten die wij verkopen met 2-3% terug te brengen tegen het einde van 2021, vergeleken met 2016. Om onze vooruitgang op het gebied van Scope 3-uitstoot aan te tonen, maakt Shell gebruik van ‘netto koolstofintensiteit’ omdat dat zowel de terugloop van verkoop van olie- en gasproducten weerspiegelt, als de groei in de verkoop van ‘low- and zero carbon’ producten en diensten.

8. Wanneer heeft Shell aangekondigd in beroep te gaan?

Shell heeft op 20 juli 2021 bevestigd dat zij tegen de uitspraak van de rechtbank in beroep zou gaan, en heeft op 23 augustus 2021 een beroepsprocedure ingeleid. Op 22 maart 2022 diende zij haar beroepschrift in bij het Nederlandse Gerechtshof in Den Haag. Elk beroep in Nederland is volledig ‘de novo’, wat betekent dat alle kwesties en bewijzen opnieuw kunnen worden bekeken.

9. Hoe lang zal het beroep duren?

Wij verwachten dat de beroepsprocedure 2-3 jaar in beslag zal nemen.

10. Waarom denkt u dat rechtszaken tegen bedrijven weinig bijdragen aan de aanpak van klimaatverandering?

De energietransitie is een uitdaging voor de hele wereld. Om in de komende drie decennia te helpen omschakelen naar een koolstofarm energiesysteem wordt van de huidige generaties gevraagd de manier waarop energie wordt opgewekt en gebruikt te veranderen op een schaal en met een snelheid die de mensheid nog nooit heeft gezien.

We zijn het erover eens dat de wereld alleen op schonere energie kan overschakelen als we snel handelen, maar we moeten ook samenwerken. Concentratie op één bedrijf, zoals de rechtbank heeft gedaan, leidt ertoe dat anderen voorzien in de behoeften van de klanten van dat bedrijf, en niet tot een vermindering van de vraag of de uitstoot. Dit is een politieke evenwichtsoefening. Er is een doeltreffend, door de overheid geleid beleid nodig om de juiste afwegingen te maken en de manier te veranderen waarop de samenleving energie verbruikt, en tegelijk in te spelen op kritieke behoeften zoals energiezekerheid en toegang tot energie, die van land tot land verschillen. Deze uitdagingen kunnen niet worden opgelost door rechtszaken tussen particuliere partijen en vonnissen tegen individuele bedrijven.

11. Hoe reageert u op recente aanteigingingen over de vermeende aansprakelijkheid van de raad van bestuur Shell plc. met betrekking tot de energietransitiestrategie van Shell?

Shell respecteert de vele uiteenlopende opvattingen van aandeelhouders over manieren om met klimaatgerelateerde risico's om te gaan. We kunnen ons niet vinden in beweringen dat Shell-bestuurders hun wettelijke verplichtingen niet hebben nageleefd. We houden vol dat ze te allen tijde hebben geprobeerd te handelen in het belang van het bedrijf.

Dit jaar stemden 80% van Shells aandeelhouders vóór de vooruitgang die we maken met onze energietransitie-strategie. We zullen in 2023 een volgende update over onze vooruitgang geven. Over de volgende energietransitie-update zal in 2024 wederom een adviserende stemming worden gehouden.

1 Uit sectie 4.4.54 van het vonnis van 26 mei:

“RDS heeft alle vrijheid om de reductieverplichting naar eigen inzicht na te komen en het concernbeleid van de Shell-groep geheel naar eigen inzicht vorm te geven. De rechtbank merkt hier op dat een ‘wereldwijde’ reductieverplichting, die het beleid van de gehele Shell-groep betreft, RDS veel meer vrijheid van handelen geeft dan een tot een bepaald territoir of bedrijfsonderdeel/-onderdelen beperkte reductieverplichting”.

English translation

Meer Shell

Waarom Shell in hoger beroep gaat

Dat Shell hoger beroep in heeft gediend tegen de uitspraak van de rechtbank in Den Haag doet niets af aan Shells ambitie om tegen 2050 een energiebedrijf te zijn met netto nul uitstoot.

Shell en de klimaatzaak

Op 22 maart hebben we ons hoger beroep ingediend tegen de uitspraak in de klimaatzaak door de rechtbank Den Haag. Lees in ons dossier over de zaak waarom we in beroep gaan, hoe we werken aan een toekomst met schonere energie en wat we doen én gaan doen voor de Nederlandse energietransitie. 

Wat er tot nu gebeurde

In 2019 dagvaardden Milieudefensie en andere organisaties Shell. Wat gebeurde er sindsdien? Plus: alle ingediende juridische documenten van Shell.