Rotterdam

De transformatie van Europa’s grootste haven

De Rotterdamse haven werd de grootste van Europa dankzij de gunstige ligging en door olie aangedreven scheepvaart en zwaar wegtransport. Maar vandaag de dag transformeert de haven zichzelf tot een knooppunt van schonere energie en industrie. Inside Energy laat zien hoe het met deze metamorfose gaat.

Door Michel Reinders op 28 mrt. 2022

Onder een blauwe winterlucht torent de Pioneering Spirit hoog boven me uit. Het is een gigantisch schip dat een boorplatform in één keer kan optillen. Slechts een paar honderd meter verder ligt een aantal van de grootste containerschepen ter wereld. Zij zijn indrukwekkend, evenals de olieopslagtanks die zo ver ik kan zien over de haven verspreid liggen.

De Pioneering Spirit is een 382-meter lange catamaran met kranen, die op open zee booreilanden en ander werktuig tot een gewicht van 48.000 ton kan optillen. Het ligt in de Rotterdamse haven, de grootste van het Europa, waar ik praat met Allard Castelein, de CEO van het Havenbedrijf Rotterdam. Castelein leidt een verandering die de haven voorop moet doen lopen wat betreft schonere energie voor de scheepvaart en zware industrie.

Hij weet uit eigen ervaring dat zo’n fundamentele verandering lastig is, maar ook grote mogelijkheden biedt. Toen hij 29 was, in de jaren 80, nam hij ontslag als assistent-chirurg bij het Erasmus medisch centrum in Rotterdam. Onervaren maar hongerig als hij was, vond hij een baan als oliehandelaar bij Shell.

“Het was spannend om mijn eigen weg te gaan”, zegt hij. “Vandaag, vele jaren later, voel ik die opwinding weer terwijl ik de haven door deze grote verandering leidt.”

Vraag naar schonere energie

Fossiele brandstoffen domineren nog steeds de scheepvaart en moderne havens, maar terwijl de wereld de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs probeert te halen, versnelt de vraag naar schonere brandstoffen.

Net als veel andere bedrijven en organisaties heeft het Havenbedrijf een doel gesteld om CO2-emissies te verlagen. In 2030 wil de haven, inclusief de bedrijven die op haar terrein gevestigd zijn, 55% minder CO2 uitstoten in vergelijking met 1990. In 2050 moet de haven netto nul uitstoot hebben.

Dit is een gigantische uitdaging. Olie is nog steeds verantwoordelijk voor zo’n 40 procent van de 470 miljoen ton aan grondstoffen en goederen die jaarlijks door de haven gaan.

En het komt voornamelijk door deze olie dat de haven direct en indirect bijdraagt aan meer dan 500.000 banen en 6% van het Nederlandse bruto binnenlands product.

Castelein en zijn haven moeten dus een manier vinden om schoner transport en schonere industrie aan te trekken, terwijl het tegelijkertijd goederen blijft leveren en voor banen en een inkomen voor duizenden mensen en bedrijven blijft zorgen.

De kennis is hiervoor aanwezig. Rotterdam heeft zelfs een groot aantal steden in de wereld geadviseerd hoe een winstgevende en duurzame haven te bouwen, van Buenos Aires tot Jakarta en van Shanghai tot Pécem in Brazilië.

Samenwerken cruciaal

Vandaag kijkt de scheepvaart dus naarstig naar Rotterdam om de zien hoe Castelein zijn haven tot de meest duurzame en innovatieve ter wereld maakt en tegelijkertijd de centrale plaats in het hart van de Europese petrochemie en scheepvaart behoudt.

Samenwerken is hierbij volgens Castelein cruciaal. “Door onze krachten te bundelen met overheden en het bedrijfsleven, kunnen we van de energietransitie een enorme kans maken en onze haven en de bedrijven in ons achterland een competitief voordeel geven.”

De eerste resultaten van deze samenwerking zijn al zichtbaar. Parallel aan de brede Nieuwe Waterweg, gegraven in 1872 om Rotterdam via een 30 kilometer lange, kaarsrechte waterweg met de Noordzee te verbinden, lopen kilometerslange pijpleidingen die olie en gas van de haven naar de omringende industrie transporteren.

De Rotterdamse haven voegt hier pijpleidingen voor waterstof, stoom, afval, restwarmte en CO2 aan toe. De haven heeft, samen met overheden en bedrijven, ook plannen om deze CO2 op te slaan in lege gasvelden on de Noordzee.

In Rotterdam wordt de last van het bouwen van deze infrastructuur gedeeld tussen de haven, overheden en bedrijven, zodat de kosten en risico’s laag blijven.

Castelein gelooft dat deze samenwerking Rotterdam tot een van de meest competitieve havens in de wereld zal maken, met bedrijven die tot in de verre toekomst relevant blijven.

Deze aanpak betaalt zich uit. Shell heeft bijvoorbeeld plannen, nog in afwachting van een definitieve investeringsbeslissing, om een van de grootste electrolysers ter wereld te bouwen om de industrie en transport van waterstof te voorzien. Shell bouwt ook een van de grootste biobrandsfoffabrieken van Europa in de haven, waar zij van afval en andere duurzame grondstoffen hernieuwbare diesel en duurzame vliegtuigbrandstof gaan maken. Ook het Finse Neste breidt de biobrandsstoffaciliteit uit.

“Neste overweegt hierheen te komen in plaats van Finland”, zegt Castelein. “Ik denk dat dit bewijst dat we hier iets goed doen.”

Kranen op windenergie

Gedeelde pijpleidingen vormen slechts een van de bijna vijftig projecten van het Havenbedrijf die ondernemingen in de haven moeten helpen hun uitstoot te verlagen.

Terwijl ik verder langs de Nieuwe Waterweg rijd, kom ik bij de Thialf, een van de grootste kraanschepen ter wereld dat in Rotterdam overwintert voor onderhoud.

Vroeger gebruikte de Thialf dieselgeneratoren voor stroom aan boord. Dat is vandaag de dag anders. Aan de wal naast dit immense drijvende bouwwerk bevindt zich een zogenoemd e-house. Dit onopvallende gebouwtje fungeert als een enorme stekkerdoos, en voorziet het kraanschip van hernieuwbare stroom, opgewekt door windturbines die in de haven staan. Als de motoren van het schip niet draaien, hoeven de dieselgeneratoren niet aan, wat de uitstoot van CO2, stikstof en zwavel vermindert.

Verderop langs de Nieuwe Waterweg biedt de haven ook schonere en hernieuwbare brandstof voor de scheepvaart, waaronder de mogelijkheid om elektrische batterijen voor lichte binnenvaartschepen te wisselen.

Maar ondanks het feit dat batterijtechnologie snel verbetert, hebben mammoettankers die naar Rotterdam komen meer nodig dan zelfs de grootste batterijen in de nabije toekomst kunnen leveren.

Alternatieven zoals ammoniak, biobrandstoffen en waterstof zouden de scheepvaart in de toekomst ook kunnen helpen, maar deze brandstoffen zijn nog een lange tijd niet voldoende beschikbaar of commercieel levensvatbaar. Daarom kunnen schepen ook vloeibaar gas (LNG) in Rotterdam tanken. Deze LNG kan, van productie tot gebruik, minder CO2 en verontreinigende stoffen uitstoten dan zware stookolie.

Nieuwe werkwijze

Het succes van de verandering van de Rotterdamse haven hangt af van wát de haven doet, maar evenzeer hóe het gebeurt. En die werkwijze is veranderd. Het Havenbedrijf Rotterdam beperkte zich eerst tot kades onderhouden, nieuwe bedrijven aantrekken en ervoor zorgen dat schepen veilig konden navigeren.

Dat veranderde in 2004, toen de haven plannen ontwikkelde om uit te breiden door nieuwe faciliteiten en infrastructuur in de Noordzee aan te leggen. Dit gecompliceerde project vereiste samenwerking met een groot aantal verschillende overheden, bedrijven en organisaties. En dat duurde lang.

“Bij de havenautoriteit vonden we dat het te lang duurde”, zegt Castelein. “We vroegen aan de overheid om ons de kar te laten trekken. Tot onze verbazing, gingen ze akkoord. Dit veranderde onze werkwijze fundamenteel. In het verleden was het onze plaats om anderen te volgen. Nu leiden wij vaak het samenwerkingsverband.”

Ik neem afscheid van Castelein en denk aan de Pioneering Spirit, de gigantische containerschepen en de enorme veranderingen die nog moeten gebeuren. De havenautoriteit is pas net begonnen, maar ik verlaat de Rotterdamse haven in de overtuiging dat ik echte vooruitgang heb gezien in de transformatie van de haven.

Meer Shell

De nieuwe energiekaart

Shell is groot in olie en gas. Maar op steeds meer plekken in Nederland werken we aan schonere energie. Benieuwd wat Shell in uw buurt of regio doet? Bekijk onze stapjes én stappen in de Nederlandse energietransitie. 

Venster

Venster is het Nederlandstalige kwartaalmagazine van Shell Nederland. Met gesprekken met senior leaders, wetenschappers en beleidsexperts binnen en buiten Shell, en diepteverhalen.

Energie en innovatie

Moderne vormen van energie, zoals windenergie en zonne-energie, liggen steeds meer binnen handbereik. Bij Shell gebruiken wij menselijke vindingrijkheid, innovatie en technologie om onze klanten deze energie aan te bieden, terwijl wij er tegelijkertijd naar streven om onze invloed op het milieu te beperken.