Marjan van Loon over zeven jaar aan de top: “Doe waarvan je droomt”

Omgekeerd was ik verrast over hoe constructief mensen in Groningen met mij wilden praten. Verrast over hoe fijn ze het vonden dat ik kwam luisteren. Dat varieerde van bewoners – mensen die in de problemen zaten – tot en met de provinciale bestuurders zoals de Commissaris van de Koning. Overal heb ik gezegd: ik kom luisteren omdat ik met de inzichten die jij me geeft, betere beslissingen kan nemen.”

Wat waren de belangrijkste lessen uit die luistergesprekken?

“Dat de problematiek heel complex is, ook omdat er hele verschillende belangen in het spel zijn. Zo loop je tegen het probleem aan dat mensen én maatwerk én een gelijke behandeling willen. De menselijke aard zit dan een rechtvaardig gevoelde oplossing een beetje in de weg.

Tegelijkertijd zag ik ook dat wat wij deden, als NAM, als Shell, niet voldoende was. Wij zaten er heel rationeel in; niet zo menselijk. Dat botste met beleving van bewoners. Dit werd me echt goed duidelijk in een gesprek met een betrokkene. Die zei de ene week in het dorpshuis of de kerk te horen dat er 10.000 huizen versterkt moesten worden, terwijl een maand later een andere expert op diezelfde plek zei dat 140.000 huizen onveilig zijn. Ik snap heel goed dat de mensen er angstig en boos van werden. Ik zou dat zelf ook zo voelen.

Ik heb ook moeten leren dat we soms te weinig oog hadden voor de beperkte maatschappelijke speelruimte van de politiek. Uiteindelijk denk ik dat in feite iedereen op dat moment vooral bezig was de eigen risico’s zo klein mogelijk te houden.”

Dat is dan een analyse. Maar wat kan een Shell-landendirecteur daarmee in de praktijk doen?

“In de zomer van 2017 hebben we als NAM-aandeelhouders - ExxonMobil en Shell - tegen de overheid gezegd: zo kan het niet langer. We besloten dat we niet meer in kleine maar in grote stappen moesten denken. Wat ons betreft moest dan het Groningen-veld maar dicht. Het liefste hadden we gewoon de sleuteltjes teruggeven, al snapten we ook wel dat het zo niet werkt. Per slot van rekening was de Nederlandse maatschappij op dat moment afhankelijk van Gronings gas. Dan ga je samen op zoek naar oplossingen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot het zogeheten Akkoord op Hoofdlijnen. Dat heeft het zetten van volgende stappen richting oplossing mogelijk gemaakt - voor alle betrokkenen.”

Groningen en de energietransitie. Ontwikkelingen die volop in de belangstelling stonden. De onvermijdelijke publieke aandacht moet toch wennen zijn geweest voor een chemisch technoloog…

“Dat was ontzettend wennen. Aan de ene kant was er het besef: het hoort bij de baan. Ik heb het misschien meer gedaan dan mijn voorganger, maar dat was ook een gevolg van de tijd die om transparantie vraagt.

Tegelijkertijd is het een kant van de baan die ik zelf nooit opgezocht zou hebben. Ik vind het ook niet erg dat dit aspect straks voorbij is. Nog altijd slaap ik slechter als ik weet dat ik de dag erna bij de tv of radio moet aantreden. Na afloop, als het goed is gegaan, ben ik opgelucht, want je krijgt meestal kritische vragen. Wat ik wel motiverend vond, is dat Shell-medewerkers het heel fijn vonden dat we zichtbaar waren. Daarnaast is het is natuurlijk ook grappig om een keertje een biertje met Eva Jinek of Rick Nieman te drinken.”

Een stuk minder leuk is dat corona en het vertrek van het hoofdkantoor van Den Haag naar Londen nog voorbijkwamen.

“Zeker, al is de ene – corona - iets wat ons allemaal is overkomen en de ander – het hoofdkantoor - het gevolg van een pijnlijk maar rationeel besluit. Beide zijn echter heel ingrijpend en vragen om intensieve begeleiding vanuit de directie. Continuïteit helpt dan met het nemen van de juiste besluiten. Zorgen voor de veiligheid van je mensen, natuurlijk. Maar ook kijken waar je aan de Nederlandse samenleving iets kunt toevoegen. Door het produceren van ontsmettingsmiddelen tijdens de corona-tijd. Of door investeringen in de energietransitie, ongeacht waar hoofdkantoor staat.”

Is dit het goede moment om afscheid te nemen?

“Er zijn altijd goede redenen te bedenken waarom je nog iets langer zou moeten blijven zitten. Toen ik vorig jaar aangaf iets anders te willen gaan doen, was het verzoek: kan je niet doorgaan? Toen heb ik gezegd: dit beslis ik zelf.

Kom uit de comfortzone en doe waar je van droomt, is wel een beetje de rode draad van mijn leven. Uit het vertrouwde Helmond naar wereldstad Eindhoven. En vanuit Eindhoven, samen met mijn man Robbert, aan de slag bij het grote Shell, ook omdat hij graag ooit internationaal wilde werken. Ik ben blij die wens gevolgd te hebben. Australië, Maleisië, iedere keer ontdek je nieuwe dingen.
Samen hebben we altijd gedacht dat zestig een mooie leeftijd zou zijn om de koers te verleggen. Het is nu ietsje eerder. De kinderen zijn het huis uit, er zijn nog geen kleinkinderen, financieel kan het en dus is het nu de ideale tijd. Dan is de vraag; durf je dat ook? Ik heb al zoveel stappen gezet die ik spannend vond, dus dit ga ik ook doen. Het is dus geen tussenjaar, maar een opmaat naar nieuwe wegen. Eerst op pad met de VW-bus en daarna zien we wel weer. Wie weet komen er daarna nog wat functies, maar het zal niet meer om fulltime, betaald werk gaan.”