Samen aan de slag voor schoner streekvervoer

Shell heeft alle ervaring bij het bouwen en inrichten van tankstations of grotere projecten als een nieuwe raffinaderij, maar het vanaf nul opzetten van een waterstofvulpunt is geen gesneden koek. Hydrogen commercial manager Lisa Montanari van Shell, vertelt hoe ze het toch voor elkaar kregen, in samenwerking met de leveranciers van de equipment en de installateur. “We hadden minder dan anderhalf jaar de tijd, inclusief de aanvraag van de bouwvergunning, wat alleen al meer dan 40 weken duurde, en corona hielp ook niet mee. Een waterstofvulpunt is echt iets anders dan een gewoon tankstation. Het uitdagende aan waterstof is dat, als je het niet juist behandeld, het heel vluchtig kan zijn, dus het moet onder hoge druk worden bewaard. Als je dat doet, wordt het warm, maar te warm mag het niet worden, daarvoor is er ook een koeler nodig. Je hebt op de plek zelf dus je waterstofvoorraad, een compressor en een koeler, en alles moet ook goed op elkaar aansluiten. Als je dan ook nog bedenkt dat dit allemaal relatief nieuw is, er nog geen volwassen supply chain is en dat we ons houden aan hoge veiligheidseisen, dan weet je dat we veel uitdagingen hebben.”

Geen vertraging

Montanari vertelt het enthousiast, maar ze geeft toe dat er ook wel eens een slapeloze nacht bij was het afgelopen jaar, al was het maar omdat alles ook nog op ‘een postzegel’ gerealiseerd moest worden, en er voor de continuïteit niet een, maar gelijk twee vulpunten moesten komen. Een tweede vulpunt is essentieel, zodat Qbuzz geen vertraging oploopt als er niet getankt kan worden bij het ene vulpunt. “Om dat in te passen, heeft installateur AECOM echt elke centimeter benut.” Projectmanager Adelin Oleș van AECOM beaamt dat het een spannende klus was. “We zijn wel wat gewend als het gaat om ingewikkelde constructies, maar in Groningen bouwden we voor het eerst een dergelijk station. Als projectmanager moet ik zorgen dat we niet voor verrassingen komen te staan, dus zorg ik altijd voor een backup-plan. Een betonleverancier die niet op tijd kan leveren mag niet het hele project laten uitlopen, bijvoorbeeld. Toen dat dreigde te gebeuren, kon het bouwteam gelukkig onderdelen uit Frankrijk laten komen.” Oleș kan wel meer momenten noemen waarop een inventieve oplossing nodig was of waarin risico’s op een goede manier werden ingeschat. Een deel van de installatie zit onder de grond, maar voordat je gaat graven, wil je weten wat je tegenkomt, om niet verrast te worden. “Daar hebben we een ondergrondse scan voor, die met elektromagnetische energiesignalen controleert of er iets in de grond zit. We kunnen niet bouwen op aannames; we moeten het zeker weten. Veiligheid is onze grootste prioriteit!” 

Steile leercurve

Voor het leveren van waterstof is in Groningen gekozen voor een drop and swap-methode, om de drukverschillen tussen de tankwagen en de opslag te vermijden. Een truck met volle waterstofbuizen wordt met trailer en al gelost, en de truck neemt de lege trailer met buizen weer mee. Montanari: “Het alternatief zou een bump fill zijn, maar bij het vullen kan de truck door drukverschillen niet leeggetankt worden, en dat is een stuk minder efficiënt. Wij weten gelukkig hoe we met waterstof om moeten gaan. Voor het bouwen van de installatie konden we terugvallen op onze leverancier Nel Hydrogen. Omdat iedereen vrijwel voor het eerst aan een dergelijk project werkte, hadden we een hele steile leercurve.”

Omdat Shell snel meer waterstofprojecten gaat opzetten, is het team van Shell Hydrogen inmiddels verdubbeld, vertelt Montanari. Voor de nieuwe collega’s heeft ze een inwerkprogramma opgezet, nadat ze zelf vooral tijdens het werk leerde wat ervoor nodig was. “We zijn heel optimistisch begonnen, dus dit project was een goede start voor mijzelf. Zowel de korte tijd waarin het moest gebeuren, als de nieuwe ontwerpen, de nauwe relatie met de opdrachtgever en de samenwerking met nieuwe partners maakten het uitdagend.” Ze kijkt er trots op terug, want na een aantal waterstofvulpunten voor personenauto’s, is dit het eerste operationele busstation van Shell in de wereld waar waterstof kan worden getankt. “Een bus rijdt op de halve minuut nauwkeurig, en daarom moet de betrouwbaarheid extreem hoog zijn.”

Grote actieradius

Ook de leverancier van de installatie, het Noorweegse Nel Hydrogen, vormde een essentiële schakel in het project voor Qbuzz. Projectmanager Lasse Dam: “Je moet in dit soort samenwerkingen heel flexibel zijn, vanwege de vele partijen die meewerken en de snelheid waarmee het gedaan moet worden. De planningen zijn heel nauwkeurig op elkaar afgestemd, maar als er dan een truck vertraagd is, en de kraan is al wel klaar, kun je toch niet verder. We hebben de verschillende modules van de installatie in Denemarken, bij ons hoofdkantoor voor ‘fuelling’, verzameld en toen naar Groningen gebracht, waar ze op de bouwplaats zijn gehesen. Daarna moesten alle losse modules in elkaar worden gezet. We hadden al wel eerder een station met een waterstofvulpunt gebouwd en hadden verwacht bij een station met twee vulpunten wel wat synergievoordeel te hebben, maar dat bleek niet het geval. Alles is nog zo nieuw, dus er is nog veel te leren. We zien ernaar uit deze lessen mee te kunnen nemen in volgende projecten!” Dam, Oleș en Montanari zijn ervan overtuigd dat waterstof een rol zal spelen in de toekomst van mobiliteit. “Waterstof is een energiedrager die je kunt omzetten in elektriciteit, zo heb je geen zware batterij nodig. Vooral in het goederenvervoer is dat nuttig, maar ook bij een taxivloot of shuttlebussen op een vliegveld. Je kunt snel en schoner tanken.” Het inzetten van verschillende soorten brandstof voor verschillende doelen is precies wat Lisa Montanari waardeert aan de manier waarop de Groningse opdrachtgever Qbuzz naar de bussen kijkt. “Ze hebben echt een op maat gemaakt menu ontworpen om zoveel mogelijk zero-emissie te rijden. Qbuzz heeft een grote hoeveelheid batterij-elektrische bussen en 20 waterstofbussen. Waarbij de waterstofbussen vooral voor de langere afstanden zijn. Waterstof heeft een grotere actieradius en de bussen zijn veel lichter, omdat er geen zware batterijen in zitten.”

Steep learning curve

For the supply of hydrogen, a drop and swap method was chosen in Groningen in order to avoid the pressure differences between the hydrogen trailer and the storage. A truck with filled hydrogen tubes is unloaded and connected, including the trailer. Consequently, the truck takes the empty trailer back. Montanari: “The alternative would be a bump fill, but due to pressure differences the truck cannot fully refill the hydrogen tubes and that is a lot less efficient. Fortunately, we know how to deal with hydrogen. For the construction of the installation, we were able to rely on our supplier Nel Hydrogen. But because everyone was working on a project of this kind for the first time, we had a very steep learning curve.”

As Shell will soon set up more hydrogen projects, Shell’s hydrogen team has now doubled, Montanari says. For the new colleagues, she set up an onboarding program based on her ‘on the job’ experience. She now knows exactly what it takes to do this work. “We started this project very optimistically. However, the short time in which it had to be done, as well as the new designs, the close relationship with the client and the cooperation with new partners made it very challenging. The project was a great learning experience for me.” She proudly looks back on it, because after a number of hydrogen filling points for passenger cars, this is Shell's first operational bus station in the world where hydrogen can be refuelled. “A bus runs accurately at half a minute, so the reliability of the hydrogen filling point needs to be extremely high.”

Large range

The supplier of the installation, Norwegian Nel Hydrogen, also formed an essential link in the Qbuzz project. Project manager Lasse Dam: “You have to be very flexible in these types of collaborations because of the many parties that cooperate and the short time in which the project has to be delivered. The schedules are very precisely coordinated, but obviously if a truck is delayed, although the crane is already set, you cannot proceed. We assembled the individual modules that make up the station at our fueling headquarters in Denmark. Those modules were then transported to the site in Groningen, where they were then hoisted into place. From there, the interconnecting work is carried out, connecting the modules together. We had built a station with a hydrogen filling point before and thought that at a station with two filling points we would have some synergy advantage, but there wasn’t as much of a synergy effect as first estimated. Everything is so new, so there is still a lot to learn and we’re looking forward to what those learnings can mean for future installations!” Dam, Oleș and Montanari are convinced that hydrogen will play an important role in the future of mobility sector. “Hydrogen is an energy carrier which can be converted into electricity, so no heavy battery is necessary. This is especially useful in freight transport, but also for a taxi fleets or shuttle buses at airports. Refuelling is quick and clean.” Using different types of fuel for different purposes is exactly what Lisa Montanari values about the way the Groningen client Qbuzz looks at the buses. “They have really designed a tailor-made menu for public transportation aiming at zero emissions. There are many battery-electric buses and 20 hydrogen buses available, of which the hydrogen buses are mainly used for longer distances. Hydrogen has a greater range and the buses are much lighter, because there are no heavy batteries in it.”