De Olympische Waterstofspelen van Tokio

Beachvolleyballer Alexander Brouwer was deze zomer al in Tokio voor een testtoernooi. Samen met zijn compagnon Robert Meeuwsen pakte hij brons. In de halve finale waren twee Noren te sterk voor het Nederlandse duo. Helemaal geen schande. “We zijn er blij mee”, zegt Brouwer, “Zeker omdat de beachvolleybaltop erg breed is. Er komen misschien wel twintig teams voor een medaille in aanmerking. Volgend jaar, op de echte Spelen, gaan we voor goud.”

Het duo proefde al lichtjes van het evenement van komende zomer. Van de dynamiek van de moderne metropool. Brouwer: “Een waanzinnig metronetwerk, overal neon, gigantische gebouwen en steengoeie sushi-tenten.” Van de contouren van alle voorzieningen voor de sporters. “Het beachvolleybalstadion is voor een kwart af. Het is mooi gelegen, in een stadspark, waar volgens mij normaalgesproken Japanners recreëren.” En van de weersomstandigheden. “Het is daar 35 graden, maar door de hoge luchtvochtigheid voelt het nog warmer aan. Je moet echt goed de tijd nemen om te acclimatiseren.”

Op de vraag of Brouwer al iets merkte van de duurzame ambities van Tokio 2020, antwoordt de sporter ontkennend. “Ik zag wel wat reclameborden her en der in de stad, maar die waren allemaal Japans. Dat kan ik niet lezen. Misschien een tip aan de organisatie: als je je wilt profileren met waterstof en duurzaamheid, vertel meer in het Engels.”

Hydrogen Based Society

Profileren met duurzame energie, dat wil Japan maar al te graag. Toen Tokio zich in 2011 inschreef om de Olympische Spelen van 2020 te organiseren, was Japan compleet van slag door de verwoestende Tsunami dat jaar. Japan - het land is een van ’s werelds grootste importeurs van energie - moest noodgedwongen de beschadigde kerncentrale Fukushima sluiten. Daardoor was deze belangrijke bron van energie niet langer beschikbaar voor Japanners.

De Japanse regering besloot daarop vol in te zetten op een compleet andere energiebron. Waterstof: dat moest het worden. Japan als 's werelds eerste hydrogen based society (op waterstof gebaseerde samenleving/ red). En de Olympische Spelen van Tokio als het ultieme symbool daarvan, de showcase van alles wat met waterstof mogelijk is en bovendien een signaal van herstel.

Wat zijn de plannen? De regering wil dat in 2020 minimaal 40.000 waterstofauto’s rijden in Japan. Ook komen er 180 tankstations, speciaal voor waterstofauto’s. In totaal moet de eerste injectie in waterstof omgerekend bijna negenhonderd miljoen euro kosten. De plannen gaan nog verder. Tien jaar later rijden er 800.000 auto’s op waterstof. En moeten zo’n 5,3 miljoen Japanse huishoudens op waterstof zijn aangesloten.

Symbool

De Olympische Spelen staan symbool voor het beleid van de Japanse overheid. Tijdens Tokio 2020 brengen waterstofauto’s en -bussen de sporters naar de verschillende stadions en sportcomplexen in de stad. Sporters prefereren vaak ook de fiets of het fijnmazige openbaar vervoer van Tokio. Verder krijgt het Olympische dorp - neem de Oedo Line en stap uit bij Harimu-Futo, een appartementencomplex met zesduizend woningen dat momenteel uit de grond Tokio - een energievoorziening die volledig is gebaseerd op waterstof. Het dorp krijgt twee waterstoftankstations en pijpleidingen voor de gebouwen in het gebied. Na de Spelen wordt het gebied een woonwijk.

René Peters is waterstofspecialist van TNO, bezocht Japan onlangs tijdens een grote conferentie en kent de plannen voor de Olympische Spelen. Hij benadrukt dat de productie van de waterstof niet plaatsvindt in Japan, maar in onder meer Australië. Per schip komt het aan in Japan. “Het gaat om zogenoemde blauwe waterstof”, legt Peters uit. “Geproduceerd uit kolen of aardgas. De uitstoot van CO₂ bij dit proces gaat na het afvangen in opslag onder de grond. Hierdoor is de productie van waterstof CO₂-neutraal. Vandaar de term blauw.”

Twee waterstoflanden

Japan werkt in de transitie naar waterstof als belangrijke energiedrager samen met andere landen. Bijvoorbeeld met Australië, Brunei en Saoedi-Arabië, om meer waterstof te produceren en een handelsstroom op gang te brengen. Internationale samenwerking is ook een manier om de kosten van waterstof te verlagen. Nederland houdt de ontwikkelingen in Japan nauwlettend in de gaten. Zo organiseert de Nederlandse overheid handelsmissies naar Japan die speciaal gericht zijn op waterstof. Begin 2020 staat in Tokio een grote internationale waterstofbeurs op het programma waar ook Nederland met een delegatie bij aanwezig is: FC Expo 2020.

Namens de Nederlandse overheid is Noé van Hulst aangewezen om de contacten met waterstoflanden zoals Japan warm te houden. Van Hulst is benoemd tot Waterstofgezant voor Nederland. Hij stelt dat Nederland zich uitstekend leent om Europees gezien koploper te worden op het gebied van waterstof. “We hebben een goede gasinfrastructuur, onze ligging aan zee is voordelig en we hebben bedrijven die willen investeren in waterstof.” De komende jaren zal Nederland het, net als Japan, vooral met blauwe waterstof moeten doen. Bij voldoende beschikbaarheid van offshore windenergie is ook groene waterstof te produceren. De komende Olympische Spelen zijn interessant voor de ontwikkeling van waterstof in de wereld, en in Nederland.

Zo is Japan al verder met vervoer op waterstof, met het Japanse Toyota als grote innovator op dat gebied. Ook experimenteert Japan met wonen op waterstof. Het grote Olympische appartementencomplex is daarvan een voorbeeld. Van Hulst: “In Nederland ligt het accent op het toepassen van waterstof voor het verduurzamen van industrie en zwaar transport. Wat betreft de gebouwde omgeving ligt voor de toekomst de nadruk vooralsnog op warmtepompen. Maar vooral daar waar die oplossing lastig te realiseren is of erg duur uitvalt, zou waterstof ook een optie kunnen zijn. Met geringe aanpassingen aan gasleidingen en gastoestellen is wonen op waterstof goed mogelijk. Er zijn nu al pilots in Hoogeveen, Rozenburg en op Goeree-Overflakkee.”

Morgen beter dan vandaag 

Openwaterzwemmer Ferry Weertman bezocht onlangs het Olympische dorp in aanbouw. In zijn voorbereiding op de tien kilometer die hij daar komende zomer gaat zwemmen in de baai van Tokio. “Ze zijn al verder met bouwen dan destijds in Rio”, lacht Weertman. “Toen dacht ik 'dat komt nooit op tijd af'. Maar volgens mij liggen ze in Japan goed op schema.” Net als zijn collega-olympiër Brouwer zag Weertman nog geen zichtbare waterstoftechnieken in het complex. En net als Brouwer heeft Ferry Weertman daar ook niet op gelet. De zwemmer richt zich vooral op zijn sportieve prestaties. “Morgen beter zijn dan vandaag”, licht hij zijn visie toe. En, net als tijdens de Olympische Spelen in Rio, goud halen.

Daarmee heeft Ferry Weertman, net als Brouwer, de ambitie in de voetsporen  te treden van die judolegende van Tokio 1964: Anton Geesink. Komende zomer moet het allemaal gebeuren in Tokio: de meest duurzame Olympische Spelen ooit, met behulp van waterstof. Vanaf juli brandt de Olympische vlam in het Olympisch Stadion aldaar. En, hoe kan het anders, ook op waterstof. René Peters van TNO waarschuwt met een knipoog: “Dat wordt nog leuk. Een vlam op waterstof zie je niet. Maar daar zullen ze in Tokio vast nog iets op verzinnen.”