Venster - Energietransitie

Met de bouw van de Holland Hydrogen 1-fabriek wordt in de Rotterdamse haven een enorme stap gezet in de ontwikkeling van groene waterstof. En tegelijkertijd ook nog maar een zeer bescheiden. Het is maar hoe je het bekijkt. Lydia Boktor, hoofdbeleidsmedewerker waterstof bij Shell Nederland en programmamanager waterstof Randolf Weterings van Havenbedrijf Rotterdam over het halflege én halfvolle glas van de waterstoftransitie. “Koplopers bouwen de duurste fabrieken.” 

Stel, je hebt een boerenbedrijf. Het rogge en tarwe van jouw land gaat in het brood dat mensen voedt. Maar het blad en de stengels van het gewas, daar kun je niet zo veel mee. Zie daar Shell Biogas, sinds september de nieuwe naam van het van oorsprong Deense Nature Energy. In Denemarken heeft biogas een lange traditie. In Nederland wat minder, maar ook in ons land wil Shell de komende jaren verder groeien met deze aardgasvervanger.

Dolfijnen zwemmen er, een zeepaardje is ontdekt en talrijke inktviseitjes zijn gevonden - op de onderzeese installaties voor het meten van geluid. Het zijn enkele van de ecologische verrassingen onder water in de voorbereidingen op de bouw van windpark Hollandse Kust West, Nederlands meest ecologische windpark tot nu toe. 

Gedreven door innovatie, precisie en pure snelheid, ontwerpt en bouwt het Formula Student Team Delft elk jaar een volledig elektrische raceauto die de grenzen van techniek verlegt. Het team van dit jaar telt tachtig studenten die met de DUT25 - de raceauto van dit seizoen - de strijd aangaan met de beste studententeams ter wereld. Dat doen ze in de internationale Formula Student-competitie, waar elke seconde telt. Tussen het testen door maken vijf teamleden een korte pitstop om even op te laden en hun drijfveren achter dit bijzondere project te delen. 

Scheepvaart: de stille motor achter de mondiale economie. Meer dan 80% van de wereldhandel – goed voor ruim 12 miljard ton aan goederen – wordt over water vervoerd. De sector is ook voor Nederland onmisbaar: wat over water gaat, hoeft niet door de lucht of in de file. Met circa 3% van de wereldwijde CO₂-uitstoot staat de scheepvaart wel voor een stevige verduurzamingsopgave.

De Amsterdamse haven zit in een spagaat. De stip op de horizon is duidelijk: in 2050 moet de grootste benzinehaven ter wereld klimaatneutraal zijn. Tegelijkertijd is in de haven de fysieke ruimte schaars, de stikstofruimte nog kariger en het stroomnet overbelast. “De verduurzaming van de haven vereist een lange adem. Innovatie speelt daarbij een cruciale rol,” zegt commercieel manager Anna-Marise Rocha van Port of Amsterdam.

Wat gebeurt er met prijswinnaars nadat ze een prijs hebben gekregen? In 2024 ging de eerste editie van LeapSprong Amsterdam van start: een innovatieprogramma dat regionale uitdagingen in de energietransitie wil aanpakken. Drie start-ups krijgen een award en vervolgens zes maanden intensieve ondersteuning om hun idee in de praktijk te brengen. Hoe staan de beginnende ondernemingen Accu’t, ParaStruct en CarbonOrO er nu maanden later voor?

Waterstoffabriek Holland Hydrogen 1 is sinds dit jaar aangesloten op het elektriciteitsnet. Dat lijkt een formaliteit, maar ligt in werkelijkheid een stuk ingewikkelder dan thuis de stekker in het stopcontact stoppen, zo verzekert Priya Aryabhumi. Ze is als projectmanager namens Shell verantwoordelijk voor de complete aansluiting. “Het is, op deze schaal en voor dit doel, nog nooit eerder gedaan in Europa.”

Hoe maak je een hele stad energie-duurzaam tegen 2040? Om te beginnen vereist het nieuwe technieken en oplossingen, bedacht door knappe koppen en vers bloed. Universiteiten lijken daarvoor een juiste plek. Zoals aan de AGH Universiteit voor Wetenschap en Technologie in Krakau. De Poolse universiteit is een van de Europese hogere onderwijsinstellingen die voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe concepten samenwerkt met Shell en de Energy Transition Campus Amsterdam (ETCA). Stap in de ideeënmachine.

De komende jaren wachten honderden bruggen en viaducten in Nederland op vernieuwing. Dat is een enorme onderhouds- en renovatieklus. Urgent ook, omdat bij zeker 17 overkappingen mogelijke haarscheurtjes de constructie kunnen aantasten. Het fixen van de bruggen en viaducten leidt tot kansen om zaken duurzamer te doen dan voorheen. Dat geldt ook voor het wegdek, zegt Fredy Sierra Fernandez, adviseur Transitiepad Duurzame Wegverhardingen bij Rijkswaterstaat.

Dat CO2 kan worden opgevangen, in vloeibare vorm kan worden vervoerd en vervolgens kan worden opgeslagen, is bekend. Ook dat veel partijen hiermee bezig zijn, in veel landen. Daarom is het handig afspraken te maken over hoe het moet. Dat gebeurde eind maart in Amsterdam. Ondertussen is Shell met partners in onder meer Noorwegen al best ver met Carbon capture and storage (CCS).

Achter de duinenrij van de Tweede Maasvlakte, op steenworp afstand van de Noordzee, nadert Shell Holland Hydrogen 1 zijn voltooiing. Alle elektrolysers, het kloppend hart van de fabriek, zijn inmiddels aangekomen. Pascal van Eck is er de projectingenieur van en legt uit hoe er bij Rotterdam baanbrekend werk wordt verricht. En groen, want de hernieuwbare stroom voor de elektrolyser komt van Hollandse Kust (Noord), het windpark op zee dat deels eigendom is van Shell.

Na ruim 65 jaar sluit Nederland het boek van de grootschalige aardgaswinning in het Groningen gasveld. Daarbij komt veel meer kijken dan het dichtdraaien van de kraan. Buiten het zicht van het grote publiek is een van de grootste industriële opruimactiviteiten ooit gestart. Om alles in oude staat te herstellen moeten 800 productieputten, 350 locaties en 1.750 kilometer pijpleiding op de schop. De grote schoonmaak is begonnen.

Op 25 februari presenteerde Shell haar bijgewerkte visie over de rol van vloeibaar (aard)gas – ofwel LNG – in de energievoorziening nu en in de nabije toekomst. De Shell LNG Outlook 2025 laat in kleurrijke tabellen de zakelijke visie zien, maar hoe ”werkt” LNG nu eigenlijk? Van het winnen van gas, tot het vloeibaar maken en het verschepen ervan, om het tot slot te leveren aan de gebruikers. Shell-expert Christopher Hay legt het uit.

Het kabinet wil de aanleg van twee pijpleidingen tussen Rotterdam, Brabant, Limburg en het Ruhrgebied versnellen. Zo kan waterstof via Rotterdam naar Nederlandse en Duitse industriële afnemers die moeten verduurzamen. En kan omgekeerd CO₂ vanuit verschillende delen van Nederland en Duitsland via Rotterdam in de bodem van de Noordzee worden opgeslagen. Victor van der Chijs, voorzitter van Deltalinqs, is blij met de keuze van het kabinet. Al moet het volgens hem allemaal nog sneller. “We zijn nog maar net begonnen met de grote verbouwing van Nederland.”

In Scandinavië is een auto met anderen delen – net als een washok voor de buurt – al veel langer gemeengoed. Ook in Nederland is het deelvervoer aan een opmars begonnen. Maar voor veel mensen is de eigen auto wegdoen nog best een flinke drempel. En dan helemaal kiezen voor elektrisch: in aanschaf voor velen nog te duur, in gebruik voor velen nog te spannend. OnzeAuto probeert daar wat aan te doen en krijgt daarom een financieel duwtje in de rug van het Shell Impact Fund. Een interview met Otto Smit, initiatiefnemer van OnzeAuto.

Het moet een van de grootste biobrandstoffabrieken van Europa worden. Van afval gaat er duurzame vliegtuigbrandstof en hernieuwbare diesel worden gemaakt. Maar zomer 2024 is de bouw van deze nieuwe HEFA-biobrandstoffenfabriek op Shell Energy and Chemicals Park Rotterdam (Pernis) onderbroken. Waarom? Drie vragen over de pauzeknop van Pernis.

Wendela Troll was onlangs op huisbezoek bij een gezin in een klein appartement in Amsterdam-West. Dat ze de rest van de dag last van haar luchtwegen had, zegt genoeg over de staat van de woning: “De schimmel...” zegt ze met urgentie in haar stem, “en daar slapen twee kinderen in.” Met haar sociale onderneming, De EnergieWending, wil ze het verschil maken voor huishoudens in energiearmoede. Het initiatief wordt gesteund door het Shell Impact Fund.

Op Shell Chemicals Park Moerdijk is deze maand de nieuwe recyclinginstallatie voor kunststoffen opgestart. Paul de Hoog, business opportunity manager bij Shell is verheugd: “De installatie is een noodzakelijke schakel in het circulair maken van moeilijk te recyclen plastic tot nieuw en zuiver plastic, waar weer nuttige producten van kunnen worden gemaakt.”

Bedrijven met panden van formaat hebben vaak een slim gebouwbeheersysteem, inclusief een facility manager. Die regelt alle installaties en zorgt voor een efficiënte energiehuishouding. Maar wie doet dat voor bedrijven met kleinere gebouwen? Daar heeft Ankit Chouhan van KlimaShift wel een antwoord op. Het Shell Impact Fund steunt KlimaShift hierin.

Toen Arnon Kadouch samen met zijn gezin een appartement met blokverwarming betrok, en inzicht wilde in zijn warmtegebruik, stokte de informatievoorziening. “We betaalden maandelijks een voorschot en bij de jaarlijkse eindafrekening was het een verrassing wat we moesten bijbetalen.” Het vormde de oorsprong van de onderneming die hij samen met compagnons Noam Blitz en Ilya Pimenov oprichtte: homii. Het jonge bedrijf, gespeld met een kleine letter h aan het begin, biedt online inzicht in het warmteverbruik van woningen met een collectieve warmtebron. 

Surya Prakash (inmiddels 32) kookte in zijn thuisland nooit. Totdat de student uit India verhuist naar Nederland voor zijn studie Mechanical Engineering aan de TU Delft. Pas dan voelt hij, staand achter het fornuis in zijn studentenhuis, hoeveel warmte verloren gaat tijdens het koken: 80%, zo blijkt! Dat moet anders kunnen, vindt Surya. Lees hier over de wording van zijn onderneming Effium en zijn superefficiënte pan: de Effium-pan. Dit initiatief wordt gesteund door het Shell Impact Fund.

Soms hebben twee startende ondernemers aan een gesprekje van hooguit twee minuten genoeg om te weten dat ze met elkaar in zee moeten. Dat overkwam Onno Bierhoff en Arjen van der Horst. Tijdens hun ultrakorte kennismaking raakten ze direct overtuigd van de nieuwe en compacte manier om een bron aan te leggen voor een water/water-warmtepomp voor thuisgebruik. “Geen drie vrachtwagens in je achtertuin, maar een enkel bestelbusje voor de deur." Dit is het verhaal van Geheco, een van de vier bedrijven uit de tweede lichting in het Shell Impact Fund.

Wie uit een glastuinbouwstreek komt of er wel eens in de zomer doorheen is gefietst, kent het vast: een inkijkje in hoe de planten erbij staan is vaak lastig door een dikke laag wit krijt op het glas aan de buitenkant. Die laag is er om groeiend groen te beschermen tegen het zonlicht. Als de herfst in aantocht is, wordt de kas schoongespoeld om weer meer licht naar het gewas door te laten. Fotoniq uit Delft bedacht dat dit anders kon.

Wist je dat van het raffinagecomplex van Shell Energy and Chemicals Park Pernis ook een digitale variant bestaat? Zelfs de complete Noordzee heeft een digitale kopie, met op je beeldscherm hoe vissen zwemmen langs een windmolenpark. Zo’n Digital Twin geeft een nieuw venster op de werkelijkheid. 

Fruit telen. Én zonne-energie opwekken. En dat op hetzelfde stuk landbouwgrond. Fruitteler Johan van Os uit Papendrecht hoefde zichzelf niet te overtuigen van dit vernieuwende idee. Anderen wel.

De Noordzee is al ruim vijftig jaar een bron van energie. Maar achter de horizon vanaf de kust zijn de werkzaamheden in de loop van de jaren ingrijpend veranderd. Offshore eiland Seafox 4 maakte de hele cyclus mee en doorstond alle stormen. Portret van een werkpaard op zee met negen levens.

Het is geen boiler, het is geen batterij, maar het is de energieopslag waarmee warmtepompen ouderwets lijken. De NEStore is misschien wel een doorbraak in het leveren van warm water en verwarming voor huizen en kleine bedrijven. 

In Nederland sluiten bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden in 2018 het Klimaatakkoord. Doel is de helft minder uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2030 vergeleken met 1990. Nu, zes jaar later, begint de uitvoering op stoom te komen. Waar staan we? En wat moeten we nog doen om dit doel te halen?

Voorzitter Léon van der Meij geeft alvast het goede voorbeeld en steekt zijn rechterhand de lucht in, terwijl hij de aanwezige leden van Energiecoöperatie Gouda vriendelijk vraagt: “En wie stemt er vóór het projectvoorstel voor zonnepanelen op het dak van de petanquevereniging.

Zoeken naar het onbekende. Niet weten of je gaat vinden wat je zoekt, soms niet eens weten wát je zoekt. Het is de essentie van onderzoek en ontwikkeling. Omdat verbetering of genezing wordt gezocht, omdat het simpelweg anders moet of louter, zoals bij Einstein, uit nieuwsgierigheid. Een blik op de motor van de vooruitgang: de wereld van R&D in Nederland. En een paar slimme weetjes. In 10 grafieken.

Kunststoffen zijn verweven geraakt met alle onderdelen van dagelijks leven en inmiddels onmisbaar in de huidige maatschappij. De zoektocht naar verantwoord hergebruik van de enorme afvalstroom plastics krijgt met vallen en opstaan langzaam vorm. Nieuwe technologieën en partnerschappen moeten helpen de kringloop op gang te krijgen. “Wat wij leveren is geen afval maar een waardevolle grondstof.”

Als je het ei van Columbus hebt gevonden, een nieuw idee dat de klimaattransitie gaat helpen, wil je iedereen daarvan overtuigen. Precies dat doet zelfstandig consultant Margriet Kuijper met het plan voor verplichte koolstofterugname door energiebedrijven. ”Je moet het zien als een vangnet. Dat áls we nog fossiel nodig hebben, de emissie wel netto nul is.”

Nederland op weg naar 2030. Hoe staat het land ervoor in het halen van de klimaatdoelstellingen. In 7 grafieken.

Toen Roeland van Delden eindelijk zijn nieuwe product, een duurzame vervanger van lood, op een bouwbeurs presenteerde, kon hij rekenen op juichende reacties. Iedereen was enthousiast. Verwachtingsvol opende hij de volgende dag zijn mailbox, in de hoop op een berg nieuwe orders. 

Decennialang is de sector transport en logistiek als vanzelfsprekend gegroeid. Logisch, want hoe meer welvaart, hoe meer spullen, hoe meer vervoer. Maar niet langer. Er moet een nieuw abc komen: van a naar b zijn bekend, maar de c van circulair – en schoon – is betrekkelijk nieuw. En allerminst een abc’tje.

Voor de energievoorziening van de toekomst hangt veel af van de wind. De offshore windenergiesector heeft de wind volop in de bladen. Met bij vlagen wat tegenwind. Een gesprek met TNO-onderzoeker en programmamanager Jan Willem Wagenaar en directeur van Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Offshore Energy Bob Meijer over de trends in de windenergiesector.

Baby, you can drive my car. Het is het voorstel van het meisje in de song van de Beatles, als een tussendoortje op weg naar haar status van famous star of the screen. Een auto met chauffeur is weinigen gegeven, sterrendom al evenmin. Maar aan auto's zelf geen gebrek in Nederland. Net als hectometerpaaltjes: daar zijn er naar schatting meer dan 95.000 van. We banen ons een weg van weetje naar weetje. Het Nederlands autobezit in 12 grafieken.

In Venster 2024-1 schrijft Erik te Roller over negen belangrijke vragen en uitdagingen voor de Nederlandse transport- en logistieke sector. Maar hoe ziet die sector er eigenlijk uit? Dat vertellen deze zes grafieken.

In Moerdijk bouwen we een installatie om vervuild plastic te recyclen. Projectmanager Marinka Remijnse en business opportunity manager Paul de Hoog vertellen erover.

Aan de kade van de Energy Transition Campus Amsterdam bouwen we een megawatt-lader geschikt voor schepen en vrachtwagens. Rogier werkt aan supersnel laden voor vrachtwagens en schepen.

Om er in de winter warm bij te zitten, heeft Nederland nog altijd veel aardgas nodig. De vraag naar gas is voorspelbaar: weinig in de zomer, veel in de winter. Gas ondergronds opslaan is primair een buffer voor de winter. Met het sluiten van het Groningerveld is dat belangrijker geworden. 

De binnenvaartsector is volop in beweging. Schepen moeten schoner, rederijen worden groter, en de sector strijdt om goed personeel. Een gesprek aan boord van tankschip Phorcys van kapitein Alex Pomp, binnenvaart-influencer (en kapitein) Liana Engibarjan en hun driejarige zoon Oliver. “Zullen we spelen, zullen we spelen, zullen we spelen?”

Nederland is een land van transporteurs, dat weet iedere automobilist. Ook al die vrachtwagens moeten schoner gaan rijden. Daar ziet de weggebruiker niet veel van, maar onder de motorkap en op kantoor wordt hard gebouwd aan de sector van morgen. De wereld op wielen is in beweging.

De Energy Transition Campus Amsterdam (ETCA) krijgt zijn eigen microgrid, als testbodem om te leren omgaan met verstoppingen op het Nederlandse stroomnet. Een testbodem die past bij de energie-ambities van Amsterdam.

Terwijl we nog altijd zuinig proberen te zijn met energie, brengen ondertussen Russische schepen ons energiesysteem op de Noordzee in kaart. Energie gaat meer en meer over veiligheid. Hoeveel zorgen moeten we ons maken? Een vraag bij uitstek voor het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Wat is waterstof? En hoe maak je het? Twaalf weetjes over waterstof.

Shell gaat Europa's grootste fabriek bouwen die met stroom van wind op zee waterstof gaat maken, op de Maasvlakte. Voor het schoner maken van de energie voor de industrie. augustus de bouw van de fabriek op de Rotterdamse Maasvlakte begeleidt. Voor Archana, die werktuigbouwkunde studeerde, is het waterstofproject in meerdere opzichten een uitdaging. “We hebben nog nooit een waterstoffabriek gebouwd van deze omvang.” 

We bouwen in Nederland Mobility Hubs: plekken speciaal voor elektrisch rijden. Je kunt er opladen, overstappen op een deelfiets, pakketjes afhalen en genieten van een hapje en een drankje. Soraya is blij met de eerste positieve reacties op laadstation Hofplein.

Shell bouwt een van Europa’s grootste biobrandstoffenfabrieken. Daar maken we van afval duurzame vliegtuigbrandstof en hernieuwbare diesel om straks schoner te vliegen en te vervoeren. 

Vlak voor de kust van Ameland is de gaswinning in transitie. NAM-platform AWG is als één van de eerste op de Nederlandse Noordzee volledig elektrisch op groene stroom. Dat scheelt jaarlijks 62.000 ton aan uitstoot van CO₂. En daar komt de vermeden uitstoot van stikstof bovenop. Maar spannend was het wel.

Lang leek de Noordzee een plek waar steeds minder aardgas gewonnen zou gaan worden. Met het terugschroeven van de Russische gastoevoer naar Europa en de scherp hogere energieprijzen is het beeld gekeerd. De Noordzee is voor de derde keer terug in beeld als bron van olie en gas.

De vraag naar gas in Nederland is voorspelbaar: weinig in de zomer, veel in de winter. Gas ondergronds opslaan is primair een buffer voor de winter. Tien vragen én de antwoorden over gas en gasopslag

Shell gaat de grootste groene waterstoffabriek van Europa bouwen: Holland Hydrogen 1. Niet alleen de waterstof wordt groen, ook de fabriek zelf. Architect Vincent van der Meulen van Kraaijvanger Architects en Shell projectmanager Bas van de Werff vertellen erover.

De locatie Hollandse Kust Noord wordt een proeftuin voor geïntegreerde energieoplossingen voor de zeer nabije toekomst, zoals de Shell-Eneco joint-venture CrossWind laat zien.

Geluidsarm, milieuvriendelijk en sinds dit najaar ook Made in Holland. Shell maakt in Amsterdam met partners Nordsol en Renewi eigen bio-LNG (Liquefied Natural Gas), met bijvoorbeeld etenswaren die over de houdbaarheidsdatum zijn.

De nieuwe waterstofeconomie wortelt in de oude economie. Op Industriepark Kleefse Waard in Arnhem produceerde AkzoNobel vroeger kunstvezels. Tegenwoordig huisvesten de opgeknapte fabrieksgebouwenjonge bedrijven die zich richten op schone technologie.

Chemie is overal. De chemische industrie levert basischemicaliën voor allerlei producten. Zonder die producten zou het leven er heel anders uitzien.

Het vervoer moet schoner. Mede daarom gaat Shell op de raffinaderij in Pernis een grote installatie bouwen voor de productie van biobrandstoffen. De Rotterdamse installatie maakt over een paar jaar genoeg om te voldoen aan de Europese vraag van Shell naar biobrandstoffen.

Iedereen wil schone energie, maar niemand wil een mast in de achtertuin. Allemaal op zee dan maar? Kan dat wel? De soms verhitte discussies rond windenergie zorgen vooral lokaal voor de nodige turbulentie. Tijd voor een kalme evaluatie met drie experts.

Japan zet bij de Olympische Spelen grootscheeps in op waterstof als energiedrager. Die keuze illustreert de wens om een schonere toekomst te realiseren. Shell is betrokken bij het opzetten van een commercieel haalbare waterstofketen voor Japan.

Een doorbraak in Leeuwarden: op 18 mei is hier het startschot gegeven voor de ontwikkeling van het aardwarmteproject Warmte van Leeuwarden. Met deze aardwarmte kunnen eind 2022 via een warmtenet de eerste gebouwen van de stad van duurzame warmte worden voorzien en later hele stadswijken.

Leer Team Forze kennen. Dit team knappe koppen bouwt de snelste raceauto op waterstof. Lees hier wat hen beweegt en hoe zij de toekomst van waterstof voor zich zien.

Conform het Klimaatakkoord zetten de wegvervoerders in op een halvering van hun CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 2015. Daarvoor moeten ze overstappen op duurzame brandstoffen of elektrische aandrijving. Er zijn diverse mogelijkheden. Welke bieden de beste vooruitzichten en hoe staat het daarmee?