Venster - Geschiedenis

Hoewel de elektrische fiets nu pas zijn definitieve doorbraak aan het maken is, bestaat hij al 130 jaar. Ook fietsland Nederland deed een duit in het zakje. In 1932 stonden de kranten vol van een samenwerking tussen Philips en een handvol grote Nederlandse fietsfabrikanten. “Thans is uit het 'wonderland' van Eindhoven de tijding gekomen, dat ons een electrisch rijwiel te wachten staat.”

Eind februari 1963 staat er midden op het dichtgevroren IJsselmeer een tijdelijk pompstation van Shell. Om automobilisten die de even uniek als ijzige oversteek waagden van brandstof te voorzien. En om te bewijzen dat het oliebedrijf tot het uiterste gaat om de klant te bedienen.

Witte bedrijfsbootjes varen jarenlang driftig heen en weer over het Amsterdamse IJ. Voor velen is de eerste kennismaking met het Shell-lab in Amsterdam Noord een schipper in uniform en een knusse kajuit. Al vanaf 1925 varen schippers Feen, Kramers en Bloem met medewerkers en bezoekers tussen het station en de wereld van wetenschap.

De Tour de France is in volle gang. Wint de Sloveens alleskunner Pogacar alle klassementen of laat ‘onze eigen’ Thymen Arensman de Nederlandse huiskamer nog eens 'ontploffen'?

Op zondag 15 juni 1890 reist ingenieur J.A. de Gelder van zijn woonhuis in Den Haag naar het Spui in Amsterdam. Daar vindt de oprichtingsvergadering plaats van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Exploitatie van Petroleumbronnen in Nederlandsch-Indië (KNMEP). Onderweg kijkt de eerste directeur van het nieuwe bedrijf zijn ogen uit. Hij ziet een land dat kolkt van vernieuwingsdrift.

Op 1 mei 2025 droeg Nederlands pionier in gaswinning op zee, NAM, het grootste deel van haar offshore activiteiten over aan Tenaz Energy. Ook veel NAM-ers stapten daarmee over naar het Canadese bedrijf. NAM behoudt wel haar enige bemande platform, bij Ameland, én de activiteiten op het vasteland. Om de mijlpaal van 65 offshore gaswinning te vieren, bracht de NAM de 25 minuten durende documentaire "Goud onder de golven" uit, vol met anekdotes, leuke weetjes en indrukwekkende beelden.

In iets meer dan zes maanden werd in 1890 een nieuw oliebedrijf uit de grond gestampt en naar de Amsterdamse effectenbeurs gebracht. Die start-up van toen op 16 juni 1890, koninklijk van geboorte, is de wereldspeler van nu: Shell. Wie waren de mannen – er waren geen vrouwen bij – die nieuw kapitaal wisten aan te boren om lampolie te vinden?

Op je mobiele telefoon, laptop, tablet, of via een videobel als Teams of Zoom. Niemand die opkijkt van het gemak van communiceren, ook op lange afstanden. De vanzelfsprekendheid van nu, was 50 jaar geleden wel anders.

Tijdens de Grand Prix van Monaco op 25 mei vieren Shell en Ferrari 75 jaar partnerschap in de Formula 1, de koningsklasse van de autosport. Oud-Shell-er René Kroll weet er alles van. Hij was in de beginjaren van de legendarische F1-coureur Michael Schumacher, tussen 1996 en 2005, betrokken bij dat unieke sporthuwelijk. Volgens zijn collega’s had Kroll de mooiste baan van heel Shell en dit leverde hem binnen Shell de bijnaam ‘Mister Ferrari’ op.  

Shell heeft in het centrum van Amsterdam al meer dan een eeuw een laboratorium. In 1914 gestart met 9 medewerkers. Sinds zomer 2022 is het opengesteld voor inmiddels 30 partners heet de locatie nu Energy Transition Campus Amsterdam. Het lab bestond dus ook al tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoe ging het eigenlijk toen, daar aan het IJ?

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog heeft de Koninklijke/Shell Groep de grootste koopvaardijvloot ter wereld. Negen tankers daarvan worden tijdens de oorlog omgebouwd tot vliegdekschepen. Daaronder twee Nederlandse. Ze speelden een rol bij het beveiligen van scheepskonvooien over de Atlantische Oceaan.

In 2025 zijn Shell en Ferrari officieel al 75 jaar partners, maar op zoek naar de eerste sporen van dit partnerschap stuiten we in de Shell-archieven op een eeuwenoude foto uit 1924. Shell levert in dat jaar de brandstof en smeermiddelen voor een veelbelovende jonge coureur uit Modena: Enzo Ferrari. Op de foto zit hij achter het stuur van een raceauto. En wat blijkt? Dit is niet een Ferrari, maar een Alfa Romeo.  

De leeuw als symbool van kracht en snelheid, van benzine én van topsport. Dit reclamebeeld van Henri Verstijnen (1882-1940) prijkt op een blik Shell-benzine ten tijde van de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam. Op het eerste oog is het een reclame zoals elke andere reclame, maar het gaat om de kleine lettertjes.

Hoger dan de Euromast. Eind januari 1975 staan de dagbladen vol van het staaltje Hollands Glorie dat zich die dagen in de Rijnmond zal voltrekken. In het bouwdok van de Schiedamse werf Wilton-Fijenoord dobbert dan al een dubbelwandige megafles van ruim 93 meter lengte en een doorsnede van 30 meter.

Sir Henri Deterding stond begin twintigste eeuw dertig jaar aan het roer van de Koninklijke/Shell Groep. Hij is zowel de meest succesvolle als meest omstreden leider van het energieconcern. De Duitse publicist Jochen Thies dook in de bewogen levensgeschiedenis van de Nederlandse topondernemer. Zijn conclusie: van vele grijstinten is een zwarte bladzijde gemaakt.

Historia magistra vitae: de geschiedenis is de leermeester voor het leven. Aldus de Romeinse filosoof, redenaar en politicus Marcus Tillius Cicero (106-42 v.C.). Hier een terugblik op 1976, het jaar waarin de allereerste editie van Shell Venster verschijnt. Ondanks dat het een ministapje terug in de tijd is, zijn de veranderingen sindsdien enorm. Historisch inzicht leert je dingen in perspectief te zien en je eigen tijd te relativeren. In 10 grafieken en meer.

Technologie is vanouds een partner van vooruitgang. Dat was al zo bij de uitvindingen van het vuur en het wiel. Na de eerste industriële revolutie, die in 1750 begon, zitten we inmiddels middenin de vierde. Deze keer aangejaagd door kunstmatige intelligentie.

Ook een wereldspeler begint als start-up. Eind negentiende eeuw veroorzaken technologische doorbraken een snelgroeiende vraag naar nieuwe olieproducten zoals petroleum en later benzine en diesel. De pioniers van De Koninklijke spelen met hun nieuwe bedrijf in op die energietransitie.

De Nederlandse Droogdok Maatschappij in Amsterdam draagt 1 augustus 1939 producttanker Ondina over aan Petroleum Maatschappij Corona, een dochtermaatschappij van Koninklijke/Shell. Het is precies een maand voor de Tweede Wereldoorlog begint, met de inval van Duitsland in Polen.